Bir grup insanın önceden belirlenmiş bir konu hakkında farklı bakış açılarını dile getirdikleri, fikirlerini karşılıklı olarak savunup çözüm üretmeye çalıştıkları konuşmaya tartışma denir.
Belirlenmiş Bir Konu Olmalı
Tartışma yapılacak konunun önceden belirlenmesi gerekir.
Konudan Sapılmamalı
Tartışma esnasında ana konunun dışına çıkılmamalıdır. Konunun dışına taşan konuşmalar tartışmanın amacını zedeler.
İlgi Çekici ve Güncel Konular Tercih Edilmeli
Güncel ve dikkat çekici bir konu tartışmanın daha etkili ve ilgi çekici olmasını sağlar.
Herkesçe Kabul Görmüş Konulara Yer Verilmemeli
Tartışma sırasında, genel kabul görmüş, herkesin üzerinde anlaştığı meseleler tartışmaya dahil edilmemelidir.
Hedef ve Sonuç Olmalı
Her tartışmanın sonunda bir hedefe ulaşılması ve sonuca bağlanması amaçlanır.
Yeni Fikirler Ortaya Konmalı
Bir düşünceye karşıt bir fikir ileri sürülmeli ve karşı tarafın savunduğu görüş çürütülmeye çalışılmalıdır.
Önyargılardan Arınılmalı
Tartışma esnasında önyargılar bir kenara bırakılmalı, objektif olunmalıdır.
Duygusal Değil, Mantıklı Yaklaşılmalı
Tartışmaların mantıklı bir şekilde yürütülmesi gerekir, duygularla hareket etmekten kaçınılmalıdır.
Karşılıklı Saygı ve Güven Şarttır
Tartışmada temel unsurların başında saygı gelir. Konuşan kişinin sözü kesilmemelidir. Ayrıca tartışma sırasında karşılıklı güven ortamı sağlanmalıdır.
Nazik, Sabırlı ve Hoşgörülü Olunmalı
Tartışmalarda tartışmacıların nazik, sabırlı ve hoşgörülü bir tavır sergilemesi gerekir.
Eşit Zaman Hakkı Verilmeli
Tüm tartışmacılara eşit süre tanınmalı ve bu sürelere dikkat edilmelidir.
Göndergesel İşlevde Dil Kullanılmalı
Tartışmalarda dilin daha çok göndergesel işlevi devrede olmalıdır. Yani, anlatılanlar açık, net ve anlaşılır olmalıdır.
Kurallar ve Konu Önceden Duyurulmalı
Tartışmanın kuralları ve konusu tartışma başlamadan önce seyirciye bildirilmelidir.
Tartışma Ortamı ve Araçlar Önemlidir
Tartışmanın gerçekleşeceği mekan ve kullanılacak ekipmanlar, tartışmanın genel seyrini etkileyebilir.
Tartışmacı Gruplar Tanıtılmalı
Tartışmaya katılan taraflar, tartışma başlamadan önce seyircilere tanıtılmalıdır.
Tartışma Başkanı Olmalı
Tartışmada bir başkan yer almalıdır. Başkan, tarafsız olmalı, tartışmayı başlatmalı, düzenlemeli ve sonlandırmalıdır. Kurallara uymayan kişileri uyarma görevini de üstlenir.
Sonuç Raporu Hazırlanmalı
Tartışma bittiğinde, başkan tarafından bir rapor hazırlanır ve tartışmanın sonuçları seyircilere açıklanır.
Kurallara uyulmadığı, kimin ne söylediğinin belli olmadığı tartışmalar münakaşa olarak adlandırılır. Münazara, panel, açık oturum, forum, sempozyum gibi kavramlar ise, her biri kendine özgü özellikleri olan ve topluluk karşısında yapılan farklı tartışma türleridir.
Yorumlar
Tartışma, köken olarak "tartmak" fiilinden gelir ve en temel anlamıyla, farklı düşüncelerin, fikirlerin veya tezlerin karşılıklı olarak değerlendirilmesi, ölçülüp biçilmesi sürecidir. Bu süreç, genellikle bir konu hakkında ortak bir anlayışa varmak, bir soruna çözüm bulmak veya en doğru, en mantıklı sonuca ulaşmak amacıyla yürütülür. Ancak Türkçe dilbilgisi ve anlatım biçimleri bağlamında ele alındığında, "tartışma" veya daha spesifik adıyla tartışmacı anlatım, bir yazarın kendi görüşünü okuyucuya kabul ettirmek, onu ikna etmek amacıyla kullandığı güçlü bir retorik yöntemidir.
Tartışmanın temelinde en az iki farklı bakış açısının varlığı yatar: tez (savunulan fikir) ve antitez (karşı çıkılan veya alternatif fikir). Bir tartışma metninin veya konuşmasının amacı, sadece kendi tezini sunmak değil, aynı zamanda antitezin neden zayıf veya yanlış olduğunu delillerle ortaya koymaktır. Bu yönüyle tartışma, tek taraflı bir bilgilendirme olan açıklayıcı anlatımdan keskin bir şekilde ayrılır. Açıklayıcı anlatımda amaç bilgi vermekken, tartışmacı anlatımda amaç kanaatleri değiştirmek ve okuyucuyu yazarın düşünsel çizgisine çekmektir.
Etkili bir tartışmacı metin oluşturmak için yazar, çeşitli düşünceyi geliştirme yollarına başvurur. Bu teknikler, sunulan tezin ayaklarını yere sağlam basmasını ve okuyucu nezdinde inandırıcılığının artmasını sağlar:
1. Kanıtlama ve Örneklendirme: Yazar, savunduğu fikri soyut bir iddia olarak bırakmaz. Onu somut örnekler, yaşanmış olaylar veya gözlemlerle destekler. "Örneğin," "mesela" gibi ifadelerle düşüncesini ete kemiğe büründürür.
2. Tanık Gösterme (Alıntı Yapma): Konusunda uzman veya toplum tarafından saygı duyulan bir kişinin sözünü alıntılayarak kendi tezini güçlendirme yöntemidir. Bu, "Sadece ben böyle düşünmüyorum, alanında yetkin olan X kişisi de bu görüşte" mesajını vererek iddiaya otorite kazandırır.
3. Sayısal Verilerden Yararlanma: Özellikle bilimsel veya sosyal konularda, istatistikler, anket sonuçları ve araştırma verileri kullanmak, tezin nesnel bir temele dayandığı izlenimini yaratır. Rakamlar, soyut iddialara göre çok daha güçlü bir ikna aracıdır.
4. Karşılaştırma: Yazar, kendi tezinin üstünlüğünü göstermek için onu karşıt tezle veya başka benzer durumlarla kıyaslar. Varlıklar veya kavramlar arasındaki benzerlik ve farklılıklardan yola çıkarak kendi görüşünün neden daha geçerli olduğunu ortaya koyar.
5. Soru Sorma (Soru-Cevap): Yazar, metin içinde retorik sorular sorarak okuyucunun dikkatini canlı tutar ve onu düşünmeye sevk eder. Bazen bu soruları kendisi cevaplayarak, okuyucuyu adım adım kendi istediği sonuca doğru yönlendirir.
Türkçe derslerinde ve sınavlarda "tartışma" konusu genellikle paragraf soruları içinde karşımıza çıkar. Sorular, genellikle şu yetenekleri ölçmeye yöneliktir:
* Paragrafın anlatım biçimini belirleme: "Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?" sorusunun cevabı, yazarın bir fikri savunduğu ve karşıt görüşü çürütmeye çalıştığı metinlerde tartışma olacaktır.
* Yazarın savunduğu temel düşünceyi (tez) bulma: "Bu parçada yazarın asıl savunduğu düşünce nedir?" gibi sorular, metnin ana tezini tespit etmeyi gerektirir.
* Kullanılan düşünceyi geliştirme yollarını saptama: "Yazar, düşüncesini inandırıcı kılmak için aşağıdakilerden hangisine başvurmamıştır?" gibi sorularda, yukarıda bahsedilen tanık gösterme, karşılaştırma, sayısal veri kullanma gibi teknikleri paragrafta aramak gerekir.
Unutulmamalıdır ki, tartışma ile kavga arasında temel bir fark vardır. Kavga, duygusal, kişisel ve genellikle yıkıcıdır; amacı karşı tarafı alt etmektir. Tartışma ise zihinsel, kanıta dayalı ve yapıcıdır; amacı doğruya veya daha iyi bir anlayışa ulaşmaktır. İyi bir tartışmacı, kişisel saldırılardan kaçınır, saygı çerçevesinde kalır ve argümanlarını mantık ve kanıt üzerine inşa eder. Bu nedenle, tartışmacı anlatımı anlamak sadece bir dilbilgisi konusu değil, aynı zamanda eleştirel düşünme ve etkili iletişim kurma becerisinin de temel bir parçasıdır.
Yorum Bırak