Semai Nedir? Özellikleri ve Örnekleri

Eylül 23, 2024 - Okuma süresi: 5 dakika

Semai Nedir?

Semai, Âşık Tarzı Türk Edebiyatı’nın önemli bir nazım şeklidir ve genellikle sevgi, doğa, güzellik gibi evrensel temaları işler. Özel bir melodiyle söylenmesiyle öne çıkan semailer, Âşık Edebiyatı’nda yaygın olmasa da, Güney Anadolu’daki Varsak Türkmenlerine ait halk şairleri tarafından yaratılan anlamlı eserlerdir.

Semai Türünün Özellikleri

• Temalar: Sevgi, aşk, güzellik, doğa, ölüm, kavuşma ve ayrılık acısı gibi birçok tema, semaide yer bulur. Bu, dinleyiciye zengin bir duygusal deneyim sunar.
• Ölçü: Genellikle 8’li hece ölçüsüyle yazılır; bu ölçü, hem duraklı (4+4) hem de duraksız formlarda karşımıza çıkar. Bunun yanı sıra, aruz ölçüsüyle yazılan semailer de bulunmaktadır.
• Söyleyiş Biçimi: Koşma türüne göre daha canlı, lirik ve kıvrak bir üslup sergileyen semailer, duyguların yoğun bir biçimde ifade edilmesini sağlar. Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişiklik gösterir.
• Ezgi ve Dil: Semailer, kendine özgü melodilerle okunur ve sade, yalın bir dil kullanılarak duygular doğrudan aktarılır. Günlük hayatta sıkça kullanılan deyişler de bu eserlerde yer alır.
• Uyak Düzeni: Uyak düzeni, koşma türü ile benzerlik taşır; genellikle “abab / cccb / dddb” şeklinde bir yapı izler.
• Dörtlük Sayısı: Semailer, en az üç, en fazla beş dörtlükten oluşur ve son dörtlükte şairin mahlası mutlaka yer alır.
• Ölçü Farkı: Koşmaya birçok yönüyle benzeyen semainin, en önemli farkı ölçüsüdür; semai 8’li, koşma ise 11’li hece ölçüsü ile yazılır.

Lirizm ve Duygusallık

Lirizm, semaide en öne çıkan kavramlardan biridir ve bu tür, duygusal derinlik açısından zengin bir yapı sunar. Türk edebiyatında semai türünün en güzel örneklerini Karacaoğlan ve Erzurumlu Emrah vermiştir. Bu şairler, söz ve melodi arasındaki uyumla, dinleyicilerin kalplerine dokunan eserler yaratmışlardır. Semai, sadece bir edebi tür değil, aynı zamanda duyguların en saf haliyle ifade edildiği bir sanat formudur.

 

Semai Türü ile İlgili Örnekler

 

Örnek
1

İncecikten birr kar yağar

Tozar Elif Elif
diye

Deli Gönül Abdal olmuş

Gezer Elif Elif diye

Elif’in uğru nakışlı
Yavru balaban bakışlı
Yayla çiçeği kokuşlu
Kokar Elif Elif diye

Elif kaşlarını
çatar
Gamzesi sineme batar
Ak elleri kalem tutar
Yazar Elif Elif diye

Evlerinin önü çardak
Elif’in elinde bardak
Sanki yeşilbaşlı ördek
Yüzer Elif Elif diye

Karac’oğlan
eğmelerin
Gönül vermez değmelerin
İliklemiş düğmelerin
Çözer Elif Elif diye

Karacaoğlan

Örnek
2

SEMAİ

Gönül gurbet ele çıkma,
Ya gelinir ya gelinmez,
Her dilbere meyil verme,
Ya sevilir ya sevilmez.

Yüğrüktür bizim atımız,
Yardan atlattı zatımız,
Gurbet elde kıymatımız,
Ya bilinir ya bilinmez.

Bahçemizde nar ağacı,
Kimi tatlı kimi acı,
Gönüldeki dert ilacı,
Ya bulunur ya bulunmaz.

Deryalarda olur
bahri

Doldur da ver
içem zehri

Sunam gurbet
elin kahrı

Ya çekilir ya
çekilmez.

Emrah der ki
düştüm dile

Bülbül figan
eder güle

Güzel sevmek
bir sarp kale

Ya alınır ya
alınmaz.

Erzurumlu Emrah