Paragraf soruları, bilgi gerektiren değil, anlamaya dayalı sorulardır. Bu nedenle, bu tür soruları çözebilmek için anlamak ve özellikle anlamı doğru yorumlayabilmek önemlidir.
Anlamayı, anladığımızı yorumlamayı ve bu yorumları seçeneklerde bulmayı gerektiren beceriler, paragraf sorularını çözmek için hayati öneme sahiptir.
Paragraf sorularında başarılı olmak için anlamayı ve yorumlamayı engelleyen unsurlar ortadan kaldırılmalıdır. Bu unsurlar şunlardır:
ÖSYM, paragraf soruları aracılığıyla, okuyan, okuduğunu anlayan ve anladığını açık yargılar hâline dönüştürebilen (yorumlayan) öğrencileri diğerlerinden ayırt etmeyi hedefliyor. Dolayısıyla, okuma ve doğal olarak dil zevki gelişmemiş öğrenciler için bu alandaki sorular kolay değildir. Bu yüzden okumayı ihmal edilemez bir alışkanlık olarak benimsemeliyiz. Bu amaçla öncelikle:
Paragraf sorularının belirli bir dili, anlatımı ve yapısı vardır. Bu sorular, çok çeşitli yönlerden birbirine benzer; dolayısıyla çıkmış soruların iyice incelenmesi, sindirilmesi bize önemli bir avantaj sağlayacaktır.
Paragrafla ilgili soru biçimleri ve soru cümleleri çok çeşitli olmakla beraber temel bazı alanlara yöneliktir. Bu alanlar kısaca şunlardır:
Paragraf yapısı ve anlatım biçimlerine ilişkin soruları, ilgili konuları ayrı birer başlıkla incelediğimizden burada ayrıca ele almıyoruz.
Genelde anlam konularıyla ve özellikle paragrafla ilgili bazı kavramların bilinmesi, bu tür soruların çözümüne katkı sağlar.
İşlenen konuyla anlatılmak istenen düşünce, yargı veya karşı tarafa iletilmek istenen mesaja ana düşünce denir. Paragraflar, bir ana düşünceyi karşı tarafa iletmek için yazılır. Ana düşünce genellikle tek bir cümlede ifade edilir. Ancak, bu cümlenin açıklanması, genişletilmesi ve gerekçelendirilmesi paragrafı oluşturur. Bu tür paragraflardaki tüm diğer cümleler ana düşünceyi destekler, bu cümle çerçevesinde ve ona bağlı olarak gelişir. Bu yüzden ana düşünce cümlesi diğer cümlelerden daha kapsamlıdır ve onlara hükmeder.
Bir duyguyu anlatan parçalarda ana düşüncenin yerini ana duygu alır.
Ana düşünceyi desteklemek için oluşturulan yargılara yardımcı düşünce denir. Yardımcı düşünceler, ana düşünceyi oluşturur veya ona ulaşan yoldaki işaret levhalarıdır.
Anlatılanı, konuyu belirginleştiren, temsil eden, içerikle ilgili sözcük veya sözcük grubudur.
Bir metnin anlaşılması, çözümü anlatım aracı olan sözcüklerin anlamının bilinmesine bağlıdır. Anlamını bilmediğimiz her sözcük, parçanın anlaşılmasını zorlaştıracaktır. ÖSYM’nin gerek eski sınav sistemlerinde gerekse bugünkü TYT ve AYT’deki paragraf sorularına dikkat edildiğinde bazı kavramların sıkça kullanıldığını görüyoruz. Çünkü seçilen paragrafların benzer bir üslubu ve ortak konuları vardır. Bu benzerlikler ve sıklık, seçilen sözcüklerde de kendini gösterir.
Aşağıdaki sözcüklerin anlamını bilip bilmediğinizi kontrol edelim:
Paragraf soruları, diğer soru türleri gibi kolay, orta ve zor olarak ayrılabilir. Bu soruların uzun olması, onların çözülemez olduğu anlamına gelmez. Aslında, paragraf sorularının uzunluğu, bir dil bilgisi sorusunun çözüm süresinden daha fazla zaman almaz. Ayrıca, paragraf soruları ek bilgi gerektirmediğinden, çözüm süreci daha basit olabilir.
Yorum soruları ile tartışmak zaman kaybına neden olur. Parçada verilen bilgilerle çözüme ulaşmalıyız; dışarıdan bir şeyler eklemeye çalışmak gereksizdir. Parçanın bizim bilgilerimizle desteklenmesi veya çelişmesinin hiçbir önemi yoktur. Verilen parçayı sahiplenmek, metne mesafeli yaklaşmayı sağlar. Seçenekleri, kendi doğrularımızdan sıyırarak, parçada verilen bilgilere göre değerlendirmeliyiz.
Uzun paragrafların fazla zaman alacağını düşünenler için “hızlı okuma” tekniği ile süreyi kısaltmak mümkündür. Okuma, bir araçtır; anlama ve çözüme ulaşma ise amaçtır. Bu nedenle, olabildiğince hızlı okumalıyız, ancak anlamayı zorlaştıracak kadar hızlı olmamalıdır. Paragrafı yeniden okumayı gerektirecek hızdan kaçınılmalıdır.
Paragraf soruları uzun olabilir, ancak anlatımı son derece açık olabilir. Aynı zamanda, kısa ama zor anlaşılır sorular da mevcuttur. Bu nedenle, ön yargılı olmamak çok önemlidir. Kolay görünen zor sorular olduğu gibi, zor görünen kolay sorular da vardır.
Yukarıdaki açıklamaların her biri, paragraf çözümünde yararlanılacak önemli noktaları içerir. Farklı kaynaklarda genişçe anlatılan paragrafın bölümleri (giriş, gelişme, sonuç) konusuna burada değinmiyoruz.
Bir düşünceyi konu edinen paragraflar, ana düşünce cümlesi etrafında şekillenir. Bu cümle genellikle paragrafın başlığını oluşturur. Bazı sorular, metnin ana fikrini bulmamızı gerektirir.
Bazen, ana düşünce yargı cümlesi olarak sunulduktan sonra, onu somutlaştırmak ve pekiştirmek için örnekler verilir. Ana düşünce net değilse, onu destekleyen cümleye kadar devam edilir.
Ana düşünce genellikle paragrafın ilk veya son cümlesinde bulunur. Ancak, bu her zaman geçerli değildir. Paragrafın tamamı mantıklı bir bütünlük içinde yer almalı ve geniş bir kapsamda ele alınmalıdır.
Paragrafların başında, sonunda veya ortasında bozukluk varsa, diğer bölümleri gözden geçirip yeniden düzenlemek gerekebilir. Bu soruların çözüm şekli, diğerlerinden pek farklı değildir. Önemli olan, parçanın anlamını bozmadan düzenlemektir.
Sık yapılan bir hata, cümlelerin şekilsel uyumluluğuna aldanmak ve anlamı ikinci planda tutmaktır. Önce anlamak gerektiğini unutmamalıyız.
Olumsuz köklü soruların (yardımcı düşünce soruları) seçeneklerini, parçadan doğru bir şekilde alarak güvenle çözebiliriz. Seçeneklere ilişkin ipuçları, genellikle metin içinde bulunur. Yani, cümle A’dan B’ye doğru değişir.
Bir paragrafın yazılış amacı mutlaka vardır. Yazar, düşüncesini ve duygusunu okuyucuya iletmek ister. Bunu yaparken, belirli bir amacı da vardır. Parçanın ana düşüncesi, yazarın iletmek istediği ana mesajdır. Bu mesajı anlamak ve tek cümleyle ifade edebilmek önemlidir.
Parçayı okuduktan sonra, üzerinde en çok durulan noktayı düşünmeliyiz. “Yazar ne anlatmak istiyor?” sorusunu kendimize sormalıyız. Yazar, birçok ayrıntıya ve örneğe yer vermiş olabilir; ancak bunlar, ana fikri desteklemek içindir. Bize düşen ise, bu ana mesajı anlamaktır.
Yorumlar
Henüz hiç yorum yapılmamış. İlk yorumu siz yapın!
Yorum Bırak