Ön Yargı Cümleleri Nedir?
Mayıs 17, 2024 - Okuma süresi: 4 dakika
Ön Yargı Cümleleri Nedir?
Ön yargı cümleleri, bir kişi, olay veya durum hakkında önceden yapılan kesin yargıları veya varsayımları içeren cümlelerdir. Bu tür cümleler, genellikle belirli bir sonucun olacağına dair önceden belirlenmiş, genellikle değişmez görüşleri ifade eder. Ön yargılar hem olumlu hem de olumsuz olabilir ve sıklıkla kişisel inançlar, geçmiş deneyimler veya toplumsal normlar tarafından şekillendirilir.
Ön Yargı Cümlelerinin Özellikleri
- Kesin Yargı İçerir: Bu cümleler, genellikle belirsizlik içermez ve kesin bir sonuç veya görüş bildirir.
- Gelecek Odaklıdır: Ön yargılar, genellikle gelecekle ilgili tahminlerde veya varsayımlarda bulunur.
- Kişisel veya Toplumsal İnançlara Dayanır: Çoğu zaman kişisel tecrübeler, toplumsal inançlar veya genellemelerle desteklenir.
Ön Yargı Cümleleri Örnekleri ve Açıklamaları
- Yayıncılık Sektörüne İlişkin Ön Yargı:
- Örnek: Hiçbir yayınevi böyle bir kitabı basmaz.
- Açıklama: Bu cümle, kitabın içeriği veya tarzı nedeniyle yayınevlerinin ilgisiz kalacağını öne sürer. Olumsuz bir ön yargı örneği olup, sektördeki risk alma konusunda genel bir tereddütü yansıtır.
- Eğlence Endüstrisi İçin Olumlu Ön Yargı:
- Örnek: Bak göreceksin bu film izlenme rekorları kıracak.
- Açıklama: Bu ifade, filmin büyük bir başarı elde edeceği konusunda güçlü bir beklenti içerir ve olumlu bir ön yargıyı temsil eder.
- Sanatsal Değerlendirme:
- Örnek: Olağanüstü bir film ama dereceye gireceğini hiç sanmıyorum.
- Açıklama: Bu cümle, filmin kalitesini takdir etmekle birlikte, ödül kazanma konusunda şüpheci bir tutum sergiler. Karışık bir ön yargıyı ifade eder.
- Gece Aktivitesi Hakkında Ön Yargı:
- Örnek: Bu saatte uyanık tek kişi bulamazsınız.
- Açıklama: Bu ifade, belirli bir saatte insanların genelde uyuyor olacağı yönünde kesin bir varsayımda bulunur, olumsuz bir ön yargı örneğidir.
- Toplumsal Sorunlarla İlgili Ön Yargı:
- Örnek: Bu sorunlar gelecek yıl da devam edecektir.
- Açıklama: Bu cümle, mevcut sorunların çözülme ihtimaline karşı şüpheci bir yaklaşım sergileyerek, sorunların devam edeceği yönünde bir ön yargı bildirir.
- Sinema Endüstrisine Dair Ön Yargı:
- Örnek: Son filminin ödül alabilmesi bir hayal.
- Açıklama: Bu ifade, filmin ödül kazanma şansının çok düşük olduğunu varsayarak, olumsuz bir ön yargıyı ifade eder.
- Yerli Üretim Hakkında Ön Yargı:
- Örnek: Türkiye asla yerli otomobil yapamaz.
- Açıklama: Bu cümle, yerli otomobil üretimi konusunda olumsuz bir öngörüde bulunur ve ülkenin bu alandaki kapasitesine dair şüpheci bir tutum sergiler.
Ön yargı cümleleri, genellikle kişisel inançlar ve toplumsal normlarla yoğun bir şekilde bağlantılıdır ve bireylerin veya toplumun belirli konularda nasıl bir tutum sergilediğini gösterir. Bu cümleler, eleştirel düşünmeyi teşvik etmek ve ön yargıların üstesinden gelmek için farkındalık yaratmak amacıyla tartışmalarda kullanılabilir.
Yorumlar
Bir olay, durum veya kişi hakkında, henüz yeterli bilgiye sahip olmadan, olumlu ya da olumsuz bir kanıya varılarak oluşturulan cümlelere ön yargı cümlesi denir. Bu tür cümlelerin temelinde, tecrübelere, inanışlara veya kalıp yargılara dayanan bir peşin hüküm yatar. Ön yargı, isminden de anlaşılacağı üzere, bir yargıya varmak için gerekli olan gözlem, deneyim veya sonucun *öncesinde* belirtilir. Bu nedenle, genellikle geleceğe yönelik bir tutum içerir ve henüz gerçekleşmemiş olaylar hakkında kesin veya kesine yakın ifadeler barındırır.
Ön yargının toplumda genellikle olumsuz bir anlam taşımasına rağmen, dilbilgisi açısından incelendiğinde olumlu ön yargı ve olumsuz ön yargı olmak üzere iki temel kategoriye ayrıldığı görülür.
Olumsuz Ön Yargı: En sık karşılaşılan türdür. Bir kişinin, bir durumun veya bir eserin başarısız olacağına, kötü sonuçlanacağına veya beklentileri karşılamayacağına dair kesin bir inancı ifade eder.
* "Bu kadar dağınık çalışan biri bu projeyi asla zamanında bitiremez." (Kişinin çalışma şekline bakılarak, projenin sonucu hakkında kesin ve olumsuz bir hüküm verilmiştir.)
* "O yönetmenin filmlerini bilirim, bu da kesinlikle sıkıcıdır." (Yönetmenin önceki eserlerinden yola çıkarak, henüz izlenmemiş yeni filmi hakkında olumsuz bir peşin hüküm bildirilmektedir.)
* "Yeni gelen müdürün bu şirkete hiçbir faydası dokunmayacak, görürsünüz." (Müdürün performansı henüz gözlemlenmeden, gelecekteki başarısızlığına dair bir iddiada bulunulmuştur.)
Olumlu Ön Yargı: Bir durumun, olayın veya kişinin kesinlikle başarılı olacağına, olumlu sonuçlanacağına veya çok beğenileceğine dair peşin bir kanaati dile getirir.
* "Senin gibi zeki bir öğrenci bu sınavdan eminim ki en yüksek notu alacak." (Öğrencinin zekasına dayanılarak, henüz sonucu belli olmayan sınav hakkında olumlu bir kehanette bulunulmuştur.)
* "Bu yazarın kalemi çok güçlü, yeni romanı kesinlikle gişe rekorları kırar." (Yazarın önceki başarısı, yeni eserinin başarısı için bir kanıt gibi sunulmuştur.)
### Ön Yargı Cümlelerini Diğer Cümle Türlerinden Ayırma
Ön yargı cümleleri, özellikle tahmin, eleştiri ve varsayım cümleleriyle karıştırılabilir. Aralarındaki temel farkları anlamak, konuyu derinlemesine kavramak için kritiktir.
* Tahmin ile Farkı: Tahmin cümleleri, mevcut verilere veya sezgilere dayanarak geleceğe dair bir olasılığı belirtir. Kesinlik içermezler. Ön yargı ise daha çok kişisel bir kanı olup kesin bir dille ifade edilir.
* Tahmin: "Gökyüzü bulutlarla kaplı, galiba yağmur yağacak." (Veri: bulutlar. Sonuç: olasılık.)
* Ön Yargı: "Bu piknik planı zaten suya düşer, bizim şansımıza yağmur yağar." (Kişisel inanç ve kesinlik.)
* Eleştiri ile Farkı: Eleştiri, bir olay, durum veya eser gerçekleştikten sonra yapılan olumlu veya olumsuz değerlendirmedir. Ön yargı ise bu olay gerçekleşmeden önce yapılır. Zamanlama, en temel ayırt edici unsurdur.
* Eleştiri: "Dün izlediğim film, oyunculuklar açısından zayıftı." (Film izlendikten sonra.)
* Ön Yargı: "O oyuncunun olduğu film hiç güzel olmaz." (Film izlenmeden önce.)
* Varsayım ile Farkı: Varsayım cümleleri, bir anlığına doğru kabul edilen, "öyle olduğunu düşünelim" anlamı taşıyan ifadelerdir. Genellikle "tut ki," "diyelim ki," "farz et ki" gibi kalıplarla kurulur. Ön yargıda ise bir durumu doğru kabul etme değil, sonucuna dair peşin bir hüküm verme söz konusudur.
* Varsayım: "Diyelim ki sınavı kazandın, hangi üniversiteyi tercih edersin?"
* Ön Yargı: "Boşuna heveslenme, zaten o sınavı kazanamazsın."
### Çözümlü Soru Analizi
Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir ön yargı anlamı yoktur?
A) Bu takımın bu sezon da şampiyon olamayacağı şimdiden belli.
B) Biliyorum, bu işi de eline yüzüne bulaştıracak.
C) Göreceksiniz, bu çocuk geleceğin en büyük sanatçılarından biri olacak.
D) Yaptığı son tablo, renk kullanımı açısından oldukça zayıftı.
Çözüm ve Açıklama:
* A Seçeneği: "Şimdiden belli" ifadesi, sezonun sonucu henüz belli olmadan, geleceğe yönelik olumsuz ve kesin bir hüküm bildirir. Bu bir olumsuz ön yargıdır.
* B Seçeneği: Bir kişinin gelecekteki bir işi henüz yapmadan, onun başarısız olacağına dair kişisel bir kanı dile getirilmiştir. Bu bir olumsuz ön yargıdır.
* C Seçeneği: Çocuğun gelecekteki başarısı hakkında, henüz ortada somut bir sonuç yokken, kesin bir dille olumlu bir fikir beyan edilmiştir. Bu bir olumlu ön yargıdır.
* D Seçeneği: Bu cümlede, kişinin "yaptığı son tablo" yani geçmişte tamamlanmış bir eser hakkında değerlendirme yapılmaktadır. Olay veya durum gerçekleştiği için bu bir eleştiri cümlesidir, ön yargı değildir.
Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir. Ön yargı cümlelerini tespit ederken cümlenin zamanına (geçmiş mi, gelecek mi?), ifade ettiği kesinlik düzeyine ve kişisel bir kanı olup olmadığına dikkat etmek, doğru sonuca ulaşmayı kolaylaştırır.
Yorum Bırak