Masal Tanımı, Yapısal Bölümleri ve Masalın Temel Özellikleri
Eylül 7, 2024 - Okuma süresi: 4 dakika
Masallar Hayal Dünyasının Ürünleridir
Masal, insanların hayal gücünün ürünü olan ve gerçek dünyadan bağımsız olarak olağanüstü özelliklere sahip kahramanların başından geçen sıra dışı olayları anlatan bir edebi türdür. Masallar, genellikle yazarları belirli olmayan ve halk arasında sözlü olarak aktarılan eserlerdir. Türk edebiyatında Keloğlan Masalları, Binbir Gece Masalları gibi önemli örnekleri bulunan masallar, anlatım tarzları ve içerdikleri fantastik ögelerle tanınır. Masal türünde eser veren önemli sanatçılardan bazıları Muzaffer İzgü ve Eflâtun Cem Güney’dir.
Masalın Yapısal Bölümleri:
- Giriş Bölümü: Masallar, genellikle “Bir varmış, bir yokmuş” veya “Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde” gibi tekerlemelerle başlar. Bu tekerlemeler, dinleyiciyi masalın dünyasına hazırlayan ve masalı başlatan giriş kısmıdır. Giriş bölümüne “döşeme” adı verilir.
- Ana Olay Bölümü: Masalın bu kısmında, asıl olaylar ve kahramanların yaşadığı maceralar ayrıntılı bir şekilde anlatılır. Olayların gelişimi ve kahramanların karşılaştığı zorluklar burada ele alınır.
- Sonuç Bölümü: Masallar genellikle “Gökten üç elma düştü” veya “Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine” gibi tekerlemelerle sona erer. Bu bölüm, olayların bir sonuca bağlandığı ve genellikle tatlı bir dilekle bitirilen kısımdır.
Masalın Temel Özellikleri:
- Hayalî Mekân: Masallarda olaylar, gerçek dünyadan bağımsız olarak hayalî bir mekânda geçer. Örneğin, Kaf Dağı, Yedi Yerin Altı gibi fantastik yerler masalların mekanları arasında yer alır.
- Zaman Belirsizliği: Masallarda olayların geçtiği zaman genellikle belirli değildir. Zaman, genellikle belirsiz veya geçmişe dair soyut bir anlatımla ifade edilir.
- Abartılı Anlatım: Masallar, olayları genellikle abartılı bir şekilde anlatır. Bu abartılar, masalın fantastik doğasını vurgular.
- Olağanüstü Kahramanlar: Masallarda sıkça karşılaşılan kahramanlar, genellikle olağanüstü varlıklar olur. Cinler, periler, devler, ejderhalar gibi doğaüstü karakterler, masalların temel unsurları arasındadır.
- Sembol Tipler: Masallarda bazı karakterler semboliktir ve belirli toplumsal rollerin temsilcisi olarak yer alır. Örneğin; padişah, vezir, köylü gibi karakterler bu türün örneklerindendir.
- Geçmiş Zaman Kipi: Masallar genellikle geçmiş zaman kipinde anlatılır. Bu, masalların geleneksel ve tarihî bir anlatım havası taşımasını sağlar.
- Eğitici ve Öğretici Yön: Masallar, çoğu zaman eğitici ve öğretici mesajlar içerir. Ahlaki dersler ve yaşam bilgileri, masallar aracılığıyla aktarılır.
- Tekrarlar: Masallarda tekrarlar sıkça görülür. Örneğin, padişahın üç oğlu olması veya gökten üç elma düşmesi gibi tekrarlayan unsurlar masallarda yer alır.
- Tatlı Son: Masalların genellikle sonu tatlıya bağlanır. İyilik ve doğruluk ödüllendirilir, kötülük ise cezalandırılır.
Masalın Unsurları:
- Tekerleme: Masalların başında veya sonunda kullanılan, kalıplaşmış ve ritmik sözlerdir. “Bir varmış, bir yokmuş” veya “Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine” gibi tekerlemeler, dinleyicilerin dikkatini çeker ve masalın hayal dünyasına giriş yapmalarını sağlar.
- Karakterler ve Varlıklar: Masallarda yer alan varlıkların bir kısmı doğaüstü nitelikler taşır. Cinler, periler, devler gibi varlıklar, insan özelliklerine sahip olup, iyi veya kötü olabilirler ve insanlar gibi konuşurlar.
- Yer ve Zaman: Masallarda olayların geçtiği yer ve zaman genellikle belirsizdir. Masallar genelde hayalî bir mekânda ve “evvel zaman içinde” gibi belirsiz zaman dilimlerinde geçer.
Yorumlar
Masallar, genellikle olağanüstü olayların, hayal ürünü karakterlerin ve sihirli unsurların yer aldığı, kökeni sözlü anlatı geleneğine dayanan anonim halk edebiyatı ürünleridir. Bu anlatılar, yalnızca çocuklara yönelik basit hikayeler olmanın ötesinde, içinde yaratıldıkları toplumun kültürel kodlarını, ahlaki değerlerini ve dünya görüşünü yansıtan derinlikli metinlerdir. Masalların temel amacı, dinleyiciyi veya okuyucuyu eğlendirirken aynı zamanda onlara eğitici ve öğretici mesajlar sunmaktır. Bu nedenle masallar, evrensel temaları işleyerek nesiller boyu aktarılan önemli bir kültürel mirastır.
### Masalın Yapısal Bölümleri
Bir masal metni, genellikle belirli bir olay örgüsü şemasını takip eder ve bu şema beş temel bölümden oluşur. Bu yapı, masalın akıcılığını sağlar ve anlatının geleneksel formunu korur.
1. Döşeme (Tekerleme Bölümü): Masalın giriş bölümüdür ve dinleyicinin dikkatini çekmek, onu gerçek dünyadan koparıp hayal dünyasına hazırlamak amacıyla kullanılır. Bu bölümde olayla doğrudan bir bağlantısı olmayan, genellikle absürt ve ritmik ifadelerden oluşan tekerlemeler yer alır. "Bir varmış, bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde; develer tellal iken, pireler berber iken..." gibi kalıplaşmış girişler, anlatının bir masal olduğunu belirten ilk işarettir.
2. Serim (Giriş): Bu bölümde masalın ana karakterleri tanıtılır, mekan ve zaman hakkında (genellikle belirsiz) ilk bilgiler verilir ve olayların başlangıcını tetikleyecek temel durum ortaya konur. Kahramanın kim olduğu, nasıl bir ortamda yaşadığı ve karşı karşıya olduğu ilk sorun bu bölümde okuyucuya sunulur.
3. Düğüm (Gelişme): Masalın en uzun ve en heyecanlı bölümüdür. Serim bölümünde ortaya konan sorun, bu bölümde dallanıp budaklanır. Kahraman, amacına ulaşmak için çeşitli engellerle karşılaşır, zorlu yolculuklara çıkar ve iyiler ile kötüler arasındaki mücadele en yoğun şekilde bu bölümde yaşanır. Kahraman, genellikle doğaüstü varlıklardan (periler, devler, sihirbazlar) veya sihirli nesnelerden (görünmezlik pelerini, sihirli lamba) yardım alır. Merak unsuru en üst seviyededir.
4. Çözüm (Sonuç): Düğüm bölümünde karmaşıklaşan olaylar, bu bölümde bir sonuca bağlanır. Genellikle kahramanın karşılaştığı tüm zorlukları aşmasıyla olaylar çözülür. Masalların en belirgin özelliklerinden biri olan iyilerin kazanması, kötülerin ise cezalandırılması ilkesi bu bölümde gerçekleşir. Adalet yerini bulur ve olaylar mantıksal bir sona ulaşır.
5. Dilek (Bitiş Tekerlemesi): Masalın son bölümüdür ve döşeme gibi kalıplaşmış ifadeler içerir. Anlatıcı, masal dünyasından tekrar gerçek dünyaya bir geçiş sağlar ve dinleyicilere iyi dileklerde bulunur. "Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine." veya "Gökten üç elma düşmüş; biri anlatanın, biri dinleyenin, biri de masaldaki kahramanın başına." gibi ifadelerle masal sonlandırılır.
### Masalın Temel Özellikleri
Masalları diğer edebi türlerden ayıran belirgin özellikleri şunlardır:
* Olağanüstülük: Masalların temelini sihirli ve doğaüstü olaylar oluşturur. Uçan halılar, konuşan hayvanlar, devler, cüceler, periler gibi fantastik unsurlar masal dünyasının ayrılmaz bir parçasıdır.
* Belirsiz Yer ve Zaman: Masallarda olayların geçtiği yer ve zaman genellikle belirsizdir. "Kaf Dağı'nın ardındaki bir ülke", "çok eski zamanlarda" gibi ifadeler kullanılır. Bu belirsizlik, masalın evrensel ve zamansız bir nitelik kazanmasını sağlar.
* Karakterler: Masal karakterleri genellikle tek yönlüdür; ya tamamen iyi ya da tamamen kötüdürler. Külkedisi, Pamuk Prenses gibi karakterler iyiliği; kötü kalpli üvey anne, cadı gibi karakterler ise kötülüğü temsil eder. Bu arketipsel karakterler, verilmek istenen mesajı daha net bir şekilde iletir.
* Didaktik Yapı: Masallar, özünde bir kıssadan hisse barındırır. İyiliğin, dürüstlüğün, cesaretin ve çalışkanlığın her zaman kazandığını vurgulayarak dinleyiciye ahlaki bir ders vermeyi amaçlar.
* Kalıp İfadeler ve Tekerlemeler: Masalların başında ve sonunda yer alan tekerlemeler, anlatının yapısını belirleyen önemli unsurlardır. Bu ifadeler, masalın sözlü gelenekteki ritmini ve akılda kalıcılığını artırır.
* Mutlu Son: Masallar neredeyse her zaman mutlu sonla biter. İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır ve kahramanlar "sonsuza dek mutlu yaşarlar". Bu son, okuyucuya umut verir ve adalet duygusunu pekiştirir.
* Sade ve Anlaşılır Dil: Halkın ortak ürünü olduğu için masallarda kullanılan dil, son derece sade, akıcı ve anlaşılırdır. Bu, masalın her kesimden insana kolayca ulaşmasını sağlar.
Yorum Bırak