“Ki” lerin Yazımı ve Kullanım Kuralları Örnekleri

Türkçede yazımı en çok karıştırılan unsurlardan biri şüphesiz “ki”dir. Cümle içinde hem bağlaç hem de ek olarak kullanılabilmesi, bu karışıklığın temel sebebidir. Ancak bu iki farklı "ki"nin yazım kuralları oldukça net ve basittir. Doğru kullanıldığında ifadenin gücünü artırırken, yanlış kullanıldığında ise ciddi bir anlatım bozukluğuna ve anlam karmaşasına yol açabilir. Bu metinde, "ki"nin tüm kullanım biçimlerini, kurallarını ve akılda kalıcı yöntemlerini detaylı örneklerle inceleyeceğiz.

### 1. Bağlaç Olan “ki”

Türkçedeki temel kural, bağlaçların ayrı birer kelime olarak kabul edilmesi ve daima ayrı yazılmasıdır. "Ki" bağlacı da bu kurala tabidir.

Görevi: Bağlaç olan "ki"nin temel işlevi, iki cümleyi, iki yargıyı veya cümlenin farklı ögelerini birbirine bağlamaktır. Genellikle açıklama, neden-sonuç, şüphe, pekiştirme veya şaşma gibi anlamlar katar.

Yazım Kuralı: Cümleden çıkarıldığında cümlenin yapısı bozulmaz, sadece anlamda hafif bir daralma olabilir. Bu, onu ek olan "-ki"den ayırmanın en pratik yoludur.

Ayırt Etme Yöntemi: En popüler ve işe yarar yöntemlerden biri, "ki"den sonra "-ler" çokluk ekini getirmektir. Eğer kelime anlamsız oluyorsa, o "ki" bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır.

* Örnek: "Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini."
* Test: "Duydum kiler..." -> Anlamsız. Demek ki bu "ki" bağlaçtır ve ayrı yazılması doğrudur.
* Cümleden Çıkarma Testi: "Duydum, unutmuşsun gözlerimin rengini." -> Cümle hala anlamlı.

Kullanım Örnekleri:

* Açıklama: "Bana öyle bir şey söyle ki sana inanayım." (Burada "ki" kendinden sonraki cümlenin, önceki cümlenin bir açıklaması olduğunu belirtir.)
* Pekiştirme/Vurgu: "Sen ki bu sınıfın en çalışkan öğrencisiydin, nasıl bu hatayı yaparsın?" (Burada özneyi pekiştirmek için kullanılmıştır.)
* Neden-Sonuç: "O kadar çok yoruldum ki kolumu kaldıracak halim kalmadı."
* Şüphe/Tahmin: "Acaba yarın gelsek evde olur mu ki?"
* Şaşma: "Kapıyı bir açtım ki ne göreyim!"

### 2. Ek Olan “-ki”

Ek olan "-ki" her zaman kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır. Görevlerine göre ikiye ayrılır: sıfat yapan "-ki" ve ilgi zamiri olan "-ki".

#### a) Sıfat Yapan "-ki"

Görevi: Eklendiği isme yer veya zaman anlamı katarak onu sıfat yapar. Varlıkların nerede veya ne zamana ait olduğunu belirtir. Genellikle "-daki/-deki" ve "-taki/-teki" şeklinde bulunur. Cümlede "hangi?" sorusuna cevap verir.

Yazım Kuralı: Daima bitişik yazılır.

Ayırt Etme Yöntemi: "Hangi?" sorusunu sorduğumuzda anlamlı bir cevap alıyorsak, bu sıfat yapan "-ki"dir.

Kullanım Örnekleri:

* Yer Bildirenler:
* "Sokaktaki gürültü bir türlü kesilmedi." (Hangi gürültü? -> Sokaktaki gürültü.)
* "Masanın üstündeki kitabı bana uzatır mısın?" (Hangi kitabı? -> Masanın üstündeki kitabı.)
* "Evdeki hesap çarşıya uymaz." (Hangi hesap? -> Evdeki hesap.)

* Zaman Bildirenler:
* "Dünkü toplantı çok verimli geçti." (Hangi toplantı? -> Dünkü toplantı.)
* "Sabahki kahvaltıyı henüz yapmadım." (Hangi kahvaltı? -> Sabahki kahvaltı.)
* "Yarınki maça bilet bulabildin mi?" (Hangi maç? -> Yarınki maç.)

Önemli Not: Zaman bildiren örneklerde "-de/-da" eki olmamasına rağmen "-ki" bitişik yazılır. Bu, onun kalıplaşmış bir sıfat yapım eki olduğunu gösterir.

#### b) İlgi Zamiri Olan "-ki"

Görevi: Daha önce belirtilmiş bir ismin yerini tutan bir zamirdir. Tekrardan kaçınmayı sağlar. Genellikle iyelik eklerinden (`-im`, `-in`) sonra gelir.

Yazım Kuralı: Daima bitişik yazılır.

Ayırt Etme Yöntemi: Cümlede "-ki"nin yerine, ait olduğu ismi getirdiğimizde anlam bozulmaz.

Kullanım Örnekleri:

* "Benim kalemim kırmızı, seninki ise mavi."
* Buradaki "seninki" kelimesi, "senin kalemin" anlamına gelir. İsmin yerini tutmuştur.
* "Arabanın lastikleri yeni ama evin önündekinin lastikleri eski."
* Burada "önündekinin" kelimesi, "önündeki arabanın" ifadesinin yerini tutar.
* "Okulun bahçesi bizimkinden daha büyük."
* Buradaki "bizimkinden" kelimesi, "bizim bahçemizden" anlamındadır.

### 3. Kalıplaşmış ve İstisnai Durumlar: SOMBAHÇEMİ

Bazı "ki" bağlaçları, zamanla kalıplaşarak kelimeye bitişik yazılmaya başlanmıştır. Bunlar kuralın istisnalarıdır ve mutlaka ezberlenmelidir. Bu kelimeleri akılda tutmak için "SOMBAHÇEMİ" (veya bazı kaynaklarda "SİMBOHÇAM") olarak bilinen bir kodlama kullanılır.

* Sanki
* Oysaki
* Mademki
* Belki
* A... (Bu kodlamada boşluktur, bazıları "a" harfini atlar.)
* Hâlbuki
* Çünkü
* E... (Eğerki kullanımı yaygın değildir ve TDK genellikle "eğer"i ayrı kullanır.)
* Meğerki
* İllaki

Bu kelimeler, anlam olarak bağlaç olmalarına rağmen yazım geleneği olarak daima bitişik yazılırlar.

* Örnek: "Sanki bütün bu olanlardan haberi yokmuş gibi davranıyordu."
* Örnek: "Çünkü onu dinlemedin, bu yüzden hata yaptın."

### Özet ve Pratik Kontrol Tablosu

| "ki" Türü | Görevi | Yazım Kuralı | Ayırt Etme Yöntemi |
| --- | --- | --- | --- |
| Bağlaç olan "ki" | Cümleleri bağlar. | Ayrı yazılır. | "-ler" eki getirilince anlamsız olur. Cümleden çıkarılabilir. |
| Sıfat yapan "-ki" | Sıfat yapar. | Bitişik yazılır. | "Hangi?" sorusuna cevap verir. Genellikle "-daki/-deki" şeklindedir. |
| İlgi zamiri olan "-ki" | İsmin yerini tutar. | Bitişik yazılır. | Yerine ait olduğu isim getirilebilir. |
| SOMBAHÇEMİ | Kalıplaşmış bağlaçlar. | Bitişik yazılır. | Kural dışı istisnalardır, ezberlenmelidir. |

Sonuç olarak, "ki"nin yazımı, onun cümledeki işlevini anlamakla doğrudan ilişkilidir. Bir an durup "Bu 'ki' burada ne işe yarıyor?" sorusunu sormak, doğru yazıma ulaşmanın en etkili yoludur. Cümleleri mi bağlıyor, bir şeyin nerede/ne zaman olduğunu mu belirtiyor, yoksa bir ismin yerine mi geçiyor? Bu soruların cevabını bulduğunuzda, "ki"yi ayrı mı yoksa bitişik mi yazacağınıza kolayca karar verebilirsiniz.

* * *

ki eki ayrı mı yazılır
bağlaç olan ki örnek cümleler
sıfat yapan ki ve ilgi zamiri olan ki farkı
SOMBAHÇEMİ kuralı nedir

Türkçenin en sık karıştırılan ve yazımında en çok hata yapılan konularından biri şüphesiz "ki"nin yazımıdır. Bu küçük ama işlevsel unsur, cümlede üstlendiği role göre bazen bir bağlaç, bazen bir ek olarak karşımıza çıkar. Bu farklı görevler, yazım kuralını da doğrudan etkiler. "Ki"nin doğru kullanımı, yalnızca dilbilgisi kurallarına hakimiyetimizi göstermekle kalmaz, aynı zamanda yazdığımız metinlerin anlaşılırlığını ve akıcılığını da artırır. Konuyu üç ana başlık altında inceleyerek bu karmaşaya son verelim: Bağlaç olan "ki", sıfat yapan ek "-ki" ve ilgi zamiri olan "-ki".

### 1. Bağlaç Olan "ki"

Türkçede en yaygın kullanılan "ki" türü bağlaç olan "ki"dir ve temel kuralı şudur: Bağlaç olan "ki" her zaman ayrı yazılır. Bu "ki"nin görevi, iki cümleyi, iki yargıyı veya cümlenin farklı ögelerini birbirine bağlamaktır. Genellikle açıklama, neden-sonuç, şüphe veya pekiştirme gibi anlamlar katar.

Onu diğerlerinden ayırmanın en pratik yolu, cümleden çıkarmaktır. Eğer "ki"yi cümleden çıkardığımızda cümlenin temel anlamı bozulmuyor, sadece iki bağımsız cümle haline geliyorsa, o "ki" bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır. Bir diğer popüler yöntem ise "ki"den sonra "-ler, -lar" çoğul ekini getirmektir. Eğer ortaya anlamsız bir kelime çıkıyorsa, bu "ki" bağlaçtır.

Örnekler:

* "Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini."
* *Test 1 (Cümleden Çıkarma):* "Duydum. Unutmuşsun gözlerimin rengini." Cümlenin anlamı bozulmadı, iki ayrı cümle oldu. Demek ki bu bir bağlaç.
* *Test 2 (-ler Eki):* "Duydumkiler" kelimesi anlamsızdır. Demek ki ayrı yazılmalı.

* "O kadar çok çalıştı ki sonunda başardı."
* Bu cümlede "ki", bir neden-sonuç ilişkisi kurar. "Çalıştıkiler" anlamsız olduğu için ayrı yazılır.

* "Acaba gelir mi ki?"
* Burada şüphe anlamı katmıştır. "Mikiler" anlamsızdır.

#### Önemli İstisna: Kalıplaşmış İfadeler

Bağlaç olan "ki"nin ayrı yazılması kuralının bazı istisnaları vardır. Bu istisnalar, zamanla kalıplaşarak bitişik yazılmaya başlanmış bağlaçlardır. Bu kelimeleri kolayca ezberlemek için "SOMBaHÇeM" olarak bilinen bir akrostiş kullanılır:

* Sanki
* Oysaki
* Mademki
* Belki
* Hâlbuki
* Çünkü
* Meğerki

Bu kelimelerdeki "ki"ler bağlaç olmalarına rağmen, kuralın aksine her zaman bitişik yazılırlar. "Çünkü" kelimesinin kökeni "çün ki" (onun için) olmasına rağmen artık tamamen birleşik yazılmaktadır.

### 2. Sıfat Yapan Ek "-ki"

Bu "-ki" bir kelime değil, bir ektir. Dolayısıyla eklendiği kelimeye her zaman bitişik yazılır. Görevi, eklendiği isme yer veya zaman anlamı katarak onu bir sıfata dönüştürmektir. Oluşturduğu sıfat, kendisinden sonra gelen bir ismi niteler ve "hangi?" sorusuna cevap verir. Genellikle "-de, -da" bulunma hal ekinden sonra gelir.

Örnekler:

* "Masadaki kalem benim değil."
* *Soru:* Hangi kalem?
* *Cevap:* Masadaki kalem. Burada "-ki" eki, "masa" ismini sıfat yapmıştır.

* "Yarınki toplantı ertelendi."
* *Soru:* Hangi toplantı?
* *Cevap:* Yarınki toplantı. Burada "-ki", zaman bildiren "yarın" kelimesine eklenerek bir sıfat türetmiştir.

* "Sınıftaki öğrenciler çok sessizdi."
* *Soru:* Hangi öğrenciler?
* *Cevap:* Sınıftaki öğrenciler.

Bu ekin bağlaç olan "ki" ile karıştırılmaması için yine "-ler" ekini kullanabiliriz. "Masadakiler", "sınıftakiler" gibi kullanımlar anlamlı olduğu için bu "-ki"nin bitişik yazılması gerektiğini anlarız.

### 3. İlgi Zamiri Olan "-ki"

İlgi zamiri olan "-ki" de bir ektir ve her zaman bitişik yazılır. Görevi, daha önce belirtilmiş bir ismin yerini tutarak tekrarı önlemektir. Genellikle iyelik (aitlik) bildiren eklerden sonra gelir ve birine veya bir şeye ait olma anlamı katar.

Bu ek, tamlananın (ikinci ismin) yerini tutar. Örneğin "benim arabam" tamlamasında "araba" yerine sadece "-ki" kullanılır: "benimki".

Örnekler:

* "Benim ceketim siyah, seninki ne renk?"
* Buradaki "seninki" kelimesi, "senin ceketin" anlamındadır. "-ki" eki "ceket" isminin yerini tutmuştur.

* "Ayşe'nin notları çok yüksek ama Ali'ninki düşük."
* "Ali'ninki" ifadesi, "Ali'nin notları" demektir. Tekrarı önlemek için kullanılmıştır.

* "Bu ev bizim değil, karşıdaki bizim."
* Bu örnek biraz kafa karıştırıcı olabilir. Buradaki "karşıdaki" kelimesi sıfat yapan "-ki"dir ("karşıdaki ev" anlamında). Ancak cümlenin sonundaki "bizimki" gizlidir: "karşıdaki ev bizimkidir" (bizim evimizdir).

İlgi zamiri olan "-ki"yi de "-ler" testiyle doğrulayabiliriz. "Benimkiler", "seninkiler", "onunkiler" gibi kelimeler anlamlıdır, bu yüzden bitişik yazılır.

### Özet ve Pratik Yöntem

Tüm bu kuralları özetlemek gerekirse, en güvenilir ve hızlı yöntem "-ler, -lar" çoğul ekini kullanmaktır:

1. Cümledeki "ki"yi alın ve sonuna "-ler" ekleyin.
2. Oluşan yeni kelime anlamlıysa (ör: masadakiler, benimkiler), o "ki" bir ektir ve bitişik yazılmalıdır.
3. Oluşan yeni kelime anlamsızsa (ör: geldikiler, duydumkiler), o "ki" bir bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır (SOMBaHÇeM istisnaları hariç).

Türkçede doğru ve etkili bir iletişim kurmanın temel taşlarından olan yazım kurallarına özen göstermek, düşüncelerimizi daha net ifade etmemizi sağlar. "Ki"nin yazımı gibi temel bir konuya hakim olmak, bu yolda atılacak en önemli adımlardan biridir.

---
Google'da Aratılabilecek Kelime ve Kelime Grupları:

* ki eki nasıl yazılır
* bağlaç olan ki ve ek olan ki farkı
* SOMBaHÇeM kuralı nedir
* seninki nasıl yazılır
* sıfat yapan ki örnekleri