Dijitalleşme, akademik dünyayı da etkisi altına almış ve bilgiye erişim şeklimizi kökten değiştirmiştir. Bu değişim, kaynakça hazırlama yöntemlerini de etkilemiş, elektronik kaynaklar için yeni formatlar ve kurallar ortaya çıkmıştır. Bu makalede, dijital çağda kaynakça kullanımının önemini, elektronik kaynaklar için kaynakça oluşturma yöntemlerini ve pratik ipuçlarını ele alacağız.
Geçmişte akademik çalışmalar çoğunlukla basılı kaynaklara dayanırken, günümüzde internet, dijital kütüphaneler ve online veritabanları sayesinde bilgiye erişim çok daha kolaylaşmıştır. Bu durum, elektronik kaynak kullanımını artırmış ve kaynakça hazırlamada yeni zorluklar ortaya çıkarmıştır.
Dijital çağda kaynakça kullanımı, aşağıdaki nedenlerle daha da önemli hale gelmiştir:
Elektronik kaynaklar için kaynakça hazırlarken, basılı kaynaklara benzer bilgiler kullanılır ancak bazı ek bilgiler de eklenmesi gerekebilir.
1. Web Siteleri: Web siteleri için kaynakça girişi oluştururken, yazar adı (varsa), sayfa başlığı, web sitesi adı, yayın tarihi (varsa) ve URL adresi gibi bilgileri ekleyin.
Örnek:
Hacettepe Üniversitesi (t.y.). Araştırma yönetimi . https://hacettepe.edu.tr/arastirma/arastirma_yontemi
Yönetsel (2018, 3 Kasım). Yönetim . 8 Ağustos 2021 tarihinde https://yonetsel.com/yonetim-acisindan-insan-dogasi/ adresinden edinilmiştir.
2. Online Makaleler: Online makaleler için kaynakça girişi, basılı makalelerle aynı bilgileri içerir ancak ek olarak URL adresi veya DOI numarası da eklenmelidir.
Örnek:
Bustillos, M. (2013, 19 Mart). On video games and storytelling: An interview with Tom Bissell. The New Yorker . https://www.newyorker.com/books/page-turner/on-video-games-and-storytelling-an-interview-with-tom-bissell
3. E-Kitaplar: E-kitaplar için kaynakça girişi, basılı kitaplarla aynı bilgileri içerir ancak ek olarak e-kitap formatı ve platform bilgisi (Kindle, Google Play Kitaplar vb.) eklenebilir.
4. Sosyal Medya İçerikleri: Sosyal medya içerikleri için kaynakça girişi oluştururken, yazarın kullanıcı adı, içerik tarihi, içerik türü (tweet, gönderi vb.) ve URL adresi gibi bilgileri ekleyin.
5. Diğer Elektronik Kaynaklar: Online veritabanları, blog yazıları, podcast yayınları gibi diğer elektronik kaynaklar için kaynakça girişi oluştururken, kullanılan formatın kılavuzuna başvurarak gerekli bilgileri ekleyin.
Dijital çağda bilgiye erişim şeklimizin değişmesi, kaynakça kullanımını daha da önemli hale getirmiştir. Elektronik kaynaklar için kaynakça oluştururken, doğru bilgileri eksiksiz olarak sunmak, erişim tarihini belirtmek ve telif haklarına saygı göstermek esastır. Pratik ipuçlarından ve kaynakça yönetim araçlarından yararlanarak, dijital çağda kaynakça hazırlama sürecini kolaylaştırabilirsiniz.
Yorumlar
Dijital çağın bilgiye erişimi kolaylaştırmasıyla birlikte, akademik ve profesyonel yazılarda elektronik kaynakların kullanımı kaçınılmaz hale gelmiştir. Web siteleri, çevrimiçi makaleler, e-kitaplar ve multimedya içerikleri, araştırmaların temelini oluşturmaktadır. Ancak bu kaynakların doğası gereği dinamik olması, yani içeriğin zamanla değişebilmesi veya tamamen ortadan kalkabilmesi, doğru ve eksiksiz bir kaynakça hazırlamayı kritik bir hale getirir. Akademik dürüstlük ve okuyucunun kaynağa ulaşabilmesini sağlama prensipleri, elektronik kaynakların nasıl gösterileceğine dair belirli kurallar geliştirilmesini zorunlu kılmıştır.
Elektronik bir kaynak için kaynakça oluştururken, basılı kaynaklardan farklı olarak dikkate alınması gereken en önemli unsur erişim tarihi’dir. Web içeriği güncellenebildiği veya kaldırılabildiği için, sizin o bilgiye ulaştığınız tarihi belirtmek, çalışmanızın o anki duruma dayandığını gösterir.
### Elektronik Kaynak Gösteriminin Temel Bileşenleri
Kullanılan atıf stiline (APA, MLA, Chicago vb.) göre küçük farklılıklar olsa da, elektronik bir kaynak için genellikle aşağıdaki bilgilere ihtiyaç duyulur:
1. Yazar veya Kurum: İçeriği oluşturan kişi veya kurumun adı. Eğer belirli bir yazar yoksa, içeriği yayınlayan kurum (örneğin, Dünya Sağlık Örgütü) yazar olarak kabul edilir.
2. Yayın Tarihi: İçeriğin yayınlandığı veya son güncellendiği tarih. Bu bilgi genellikle sayfanın başında veya sonunda yer alır. Eğer bir tarih belirtilmemişse, "t.y." (tarih yok) veya "n.d." (no date) kısaltması kullanılır.
3. Başlık: Web sayfasının, makalenin veya belgenin başlığı. Makale başlıkları genellikle tırnak içinde veya normal yazılırken, web sitesi gibi daha büyük eserlerin adları italik olarak belirtilir.
4. Web Sitesi Adı veya Yayıncı: İçeriğin yer aldığı ana web sitesinin veya platformun adı (örneğin, *Bilim ve Teknik*, *BBC News*).
5. URL veya DOI: Kaynağın tam internet adresi (URL) veya DOI (Digital Object Identifier) numarası. DOI, özellikle akademik makaleler için kullanılan, URL değişse bile kaynağa kalıcı erişim sağlayan biricik bir tanımlayıcıdır. Eğer bir kaynağın DOI numarası varsa, URL yerine mutlaka o kullanılmalıdır.
6. Erişim Tarihi: Sizin kaynağa eriştiğiniz gün, ay ve yıl bilgisi. Bu, bilginin o tarihteki versiyonunu gördüğünüzü kanıtlar.
### Yaygın Kaynakça Stilleri ve Örnekler
Farklı disiplinler, farklı kaynak gösterme stillerini benimser. En yaygın olanları APA, MLA ve Chicago'dur.
APA (American Psychological Association) Stili (Genellikle Sosyal Bilimlerde kullanılır):
APA formatında, yazarın soyadı ve yayın yılı metin içinde belirtilir. Kaynakçada ise şu yapı kullanılır:
* Web Sayfası (Yazarlı):
Yazar, A. A. (Yıl, Gün Ay). *Sayfanın başlığı*. Web Sitesi Adı. Erişim adresi: URL
*Örnek:*
Acar, B. (2023, 15 Ekim). *Yapay zekanın eğitimdeki rolü*. Eğitim Teknolojileri Blogu. Erişim adresi: https://orneksite.com/yapay-zeka-egitim
* DOI Numaralı Çevrimiçi Makale:
Yazar, A. A., & Yazar, B. B. (Yıl). Makalenin başlığı. *Dergi Adı*, *Cilt*(Sayı), sayfa aralığı. https://doi.org/xxxx
MLA (Modern Language Association) Stili (Genellikle Beşeri Bilimlerde kullanılır):
MLA, esnektir ve yazar-sayfa numarası sistemini kullanır. Kaynakça formatı ise şöyledir:
* Web Sayfası:
Yazar Soyadı, Adı. "Sayfanın Başlığı." *Web Sitesi Adı*, Yayın Tarihi, URL. Erişim tarihi: Gün Ay Yıl.
*Örnek:*
Acar, Berke. "Yapay Zekanın Eğitimdeki Rolü." *Eğitim Teknolojileri Blogu*, 15 Eki. 2023, orneksite.com/yapay-zeka-egitim. Erişim tarihi: 26 Eki. 2023.
Chicago Stili (Genellikle Tarih, Sanat ve bazı Sosyal Bilimlerde kullanılır):
Chicago stili, dipnot ve kaynakça sistemini kullanır. Kaynakça formatı şu şekildedir:
* Web Sayfası:
Yazar Soyadı, Adı. "Sayfanın Başlığı." Web Sitesi Adı. Yayın veya Son Değiştirilme Tarihi. URL.
*Örnek:*
Acar, Berke. "Yapay Zekanın Eğitimdeki Rolü." Eğitim Teknolojileri Blogu. 15 Ekim 2023. https://orneksite.com/yapay-zeka-egitim.
### İpuçları ve En İyi Uygulamalar
* Tutarlılık: Hangi stili seçerseniz seçin, tüm metin boyunca aynı stili kullanmaya özen gösterin.
* Kaynak Yönetim Araçları: Zotero, Mendeley veya EndNote gibi referans yönetim yazılımları, kaynakları otomatik olarak toplamanıza ve seçtiğiniz stile göre kaynakçayı anında oluşturmanıza yardımcı olur. Bu araçlar hata yapma riskini en aza indirir.
* Bilgileri Anında Kaydedin: Bir kaynağı kullanmaya karar verdiğiniz anda yazar, tarih, URL ve erişim tarihi gibi bilgileri not alın. Daha sonra bu bilgileri bulmak zor olabilir.
Sonuç olarak, elektronik kaynaklara atıf yapmak, modern araştırmanın temel bir becerisidir. Bu, sadece intihalden kaçınmak için değil, aynı zamanda çalışmanıza güvenilirlik katmak ve okuyucularınızın sizin kullandığınız bilgilere erişmesini sağlamak için de zorunludur. Yukarıda belirtilen temel bileşenlere ve seçilen atıf stilinin kurallarına dikkat ederek, sağlam ve profesyonel bir kaynakça hazırlamak mümkündür.
Dijital çağın bilgiye erişimi kolaylaştırması, akademik ve profesyonel yazımda kullanılan kaynakların doğasını kökten değiştirmiştir. Artık kütüphane raflarındaki basılı eserler kadar, hatta daha fazla, internet siteleri, çevrimiçi makaleler, e-kitaplar ve multimedya içerikleri referans olarak gösterilmektedir. Ancak bu kaynakların dinamik ve bazen geçici doğası, doğru bir şekilde kaynakçada gösterilmelerini kritik hale getirir. Elektronik kaynaklar için kaynakça hazırlamak, yalnızca bir URL'yi kopyalayıp yapıştırmaktan çok daha fazlasını gerektirir; bu süreç, akademik dürüstlük ve kaynağın doğrulanabilirliği açısından hayati bir öneme sahiptir.
Bir elektronik kaynağı referans göstermeden önce toplanması gereken temel bilgiler şunlardır:
1. Yazar veya Kurum: İçeriği oluşturan kişi veya kurumun adı.
2. Yayın Tarihi: İçeriğin yayınlandığı veya son güncellendiği tam tarih (yıl, ay, gün).
3. Başlık: Makalenin, blog yazısının veya web sayfasının başlığı.
4. Site Adı veya Yayın Adı: İçeriğin yer aldığı web sitesinin, çevrimiçi derginin veya platformun adı.
5. URL: Kaynağa doğrudan erişim sağlayan web adresi.
6. Erişim Tarihi: Kaynağa eriştiğiniz tarih. Web içeriği değişebileceği veya silinebileceği için bu bilgi önemlidir.
Bu temel bilgilerin kaynakçada nasıl düzenleneceği, kullanılan atıf stiline göre değişiklik gösterir. En yaygın kullanılan stiller APA (American Psychological Association), MLA (Modern Language Association) ve Chicago stilidir.
### APA Stili (7. Baskı)
Genellikle sosyal bilimler, eğitim ve psikoloji alanlarında tercih edilen APA stili, yazar ve tarih odaklıdır. Web sayfası veya çevrimiçi bir makale için temel format şöyledir:
Yazar, A. A. (Yıl, Gün Ay). *Makalenin veya sayfanın başlığı*. Site Adı. URL
Örnek:
TÜBİTAK. (2023, 15 Kasım). *Yapay zekâ destekli yeni nesil malzeme tasarımı*. Bilim ve Teknik. https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/yapay-zeka-malzeme
### MLA Stili (9. Baskı)
Beşeri bilimler, edebiyat ve sanat alanlarında yaygın olan MLA stili, kaynağın barındırıldığı "konteyner" (site, veritabanı vb.) yapısına vurgu yapar ve erişim tarihini genellikle belirtir.
Yazar Soyadı, Adı. "Makale veya Sayfa Başlığı." *Web Sitesinin Adı*, Yayıncı (eğer site adından farklıysa), Yayın Tarihi, URL. Erişim Tarihi.
Örnek:
Akyol, Taha. "Cumhuriyet’in Bilim Mirası." *Karar*, 10 Kasım 2023, www.karar.com/cumhuriyetin-bilim-mirasi. Erişim 16 Kasım 2023.
### Chicago Stili (17. Baskı)
Tarih, sanat tarihi ve bazı sosyal bilim alanlarında kullanılan Chicago stili, genellikle dipnot ve kaynakça sistemini bir arada kullanır. Kaynakça formatı şu şekildedir:
Yazar Soyadı, Adı. "Sayfa Başlığı." *Web Sitesi Adı*. Yayın Tarihi veya Son Güncelleme Tarihi. Erişim Tarihi. URL.
Örnek:
Smith, John. "The Digital Renaissance." *History Today*. Last modified July 15, 2022. Accessed November 16, 2023. https://www.historytoday.com/archive/digital-renaissance.
#### Özel Durumlar ve Önemli Kavramlar
DOI (Digital Object Identifier): Çevrimiçi yayımlanan akademik makaleler için kullanılan DOI numarası, kaynağın kalıcı bir tanımlayıcısıdır. URL değişse bile DOI sayesinde makaleye her zaman ulaşılabilir. Eğer bir kaynağın DOI numarası varsa, URL veya erişim tarihi yerine bu numaranın kullanılması tercih edilir. APA stilinde DOI, "https://doi.org/..." formatında verilir. Bu, kaynağın güvenilirliğini ve kalıcılığını artırır.
Eksik Bilgilerle Başa Çıkma: Elektronik kaynaklarda yazar veya tarih gibi bilgilerin eksik olması sık karşılaşılan bir durumdur.
* Yazar Yoksa: Başlık, yazarın yerine geçer. Künyeye başlıkla başlanır veya sorumlu kurum yazar olarak belirtilir.
* Tarih Yoksa: Yıl bilgisi yerine parantez içinde "t.y." (tarih yok) veya İngilizce kaynaklar için "n.d." (no date) ifadesi kullanılır.
Multimedya Kaynakları: YouTube videoları, podcast'ler veya sosyal medya gönderileri gibi kaynaklar da benzer bir mantıkla gösterilir. İçeriği oluşturan (kanal adı, kullanıcı adı), başlık, platform (YouTube, Twitter vb.), tarih ve URL gibi bilgiler eksiksiz bir şekilde verilmelidir.
Sonuç olarak, elektronik kaynakları kaynakçada göstermek, okuyucuya bilginin kaynağını şeffaf bir şekilde sunma ve kendi araştırmasını yapabilme imkânı tanıma eylemidir. Seçilen atıf stiline baştan sona tutarlı bir şekilde uymak, URL'lerin çalışır durumda olduğundan emin olmak ve özellikle kalıcı bağlantıları (permalink) veya DOI numaralarını tercih etmek, hazırlanan çalışmanın akademik kalitesini ve güvenilirliğini doğrudan artırır. Unutulmamalıdır ki, dijital dünyada kaynak göstermek, basılı dünyadaki kadar, hatta daha fazla özen ve dikkat gerektiren bir disiplindir.
Yorum Bırak