Aziz Nesin, Türk edebiyatının ve düşünce dünyasının sadece bir mizah yazarı değil, aynı zamanda keskin bir toplum eleştirmeni, yılmaz bir aydın ve cesur bir entelektüelidir. Onu yalnızca güldüren öyküleriyle anmak, eserlerinin derinliğindeki toplumsal hiciv ve felsefi sorgulamayı göz ardı etmek anlamına gelir. Nesin'in sanatı, güldürürken düşündürme, hatta çoğu zaman acı bir tebessümle sarsma üzerine kuruludur. Onun kimliğini ve eserlerini anlamak, Türkiye'nin modernleşme serüvenindeki sancıları, çelişkileri ve insan manzaralarını anlamakla eşdeğerdir.

Asıl adı Mehmet Nusret Nesin olan yazar, hayatının ilk dönemlerinde aldığı askeri eğitimin disiplini ile daha sonra benimsediği sol-sosyalist dünya görüşünün eleştirel ruhunu bir araya getirmiştir. Özellikle Sabahattin Ali ile birlikte çıkardığı Marko Paşa gibi siyasi mizah dergileri, onun sanat anlayışının temelini oluşturur. Bu dönemde maruz kaldığı siyasi baskılar, sansür ve hapis cezaları, kalemini daha da bilemiş ve onu halkın sorunlarına karşı daha duyarlı hale getirmiştir. Nesin için mizah, baskıcı yönetimlere, yozlaşmış bürokrasiye ve toplumsal cehalete karşı bir direniş aracı, bir tür sivil itaatsizlik eylemiydi.

Aziz Nesin sanatının merkezinde, sıradan insanın devlet ve bürokrasi karşısındaki çaresizliği yer alır. Eserlerindeki karakterler, genellikle sistemin çarkları arasında ezilen, hakkını ararken daha da karmaşık durumların içine düşen, saf ya da kurnaz olmaya çalışırken kaybeden insanlardır. "Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz" romanı, bu temanın zirve noktasıdır. Var olduğunu resmi makamlara bir türlü ispat edemeyen Yaşar'ın trajikomik hikayesi, aslında bireyin kimliğinin devlet aygıtı tarafından nasıl yok sayılabileceğinin evrensel bir eleştirisidir. Nesin, bu eserleriyle trajedinin komedisini yazar; okur kahkahalarla gülerken, anlatılan durumun vahameti ve acılığı yüzüne bir tokat gibi çarpar.

Onun yarattığı en unutulmaz karakterlerden biri de şüphesiz "Zübük"tür. Bu karakter, politik çıkarcılığın, popülizmin ve ahlaki çöküşün vücut bulmuş halidir. Zübük, toplumun zaaflarını kullanarak yükselen, yalanı ve manipülasyonu bir sanat haline getiren bir siyasetçi arketipidir. Aziz Nesin, Zübük karakteri üzerinden sadece siyaset kurumunu değil, aynı zamanda böyle karakterlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan cahil ve kolay aldatılabilir toplum yapısını da hedef alır. Bu yönüyle Zübük, zamana ve coğrafyaya sığdırılamayacak kadar evrensel bir eleştiri sunar.

Eserlerinde kullandığı dil, onun başarısının temel taşlarından biridir. Sade, akıcı ve halkın konuştuğu dili ustalıkla kullanan Nesin, en karmaşık toplumsal sorunları bile herkesin anlayabileceği bir basitlikte sunar. Öyküleri ("Fil Hamdi", "Gol Kralı", "Damda Deli Var"), romanları, oyunları ve şiirleriyle geniş bir yelpazede üretim yapmıştır. Ancak tüm bu eserlerin ortak paydası, insanın onurunu, aklı ve adaleti savunmaktır. Meşhur ifadesiyle, Türk halkının zekasına güvendiğini ama o zekayı kullanma oranına dair endişelerini dile getirmesi, onun toplumuna duyduğu sevgi ile eleştirel bakışını birleştiren tavrının özetidir.

Aziz Nesin'in mirası, yalnızca edebi eserlerinden ibaret değildir. Hayatının son yıllarında kurduğu Nesin Vakfı, onun topluma karşı duyduğu sorumluluğun en somut göstergesidir. Tüm telif gelirlerini bağışladığı bu vakıf aracılığıyla, kimsesiz ve yoksul çocukların eğitimini ve geleceğini güvence altına almayı hedeflemiştir. Bu, onun sadece kelimelerle değil, eylemleriyle de bir aydın sorumluluğu taşıdığının kanıtıdır. Sonuç olarak Aziz Nesin, Türkiye'nin vicdanı olmuş, eserleriyle topluma ayna tutmuş ve sorunların üzerini örtmek yerine onları cesurca deşifre etmiş ölümsüz bir sanatçıdır. Eserleri, güldürücülüğünü asla yitirmezken, eleştirdiği sorunlar var oldukça güncelliğini ve yakıcılığını korumaya devam edecektir.