Amaç Cümleleri Konulu Test
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Okula geç kalmamak için aceleyle evden çıktı.
- B) Dersleri daha iyi anlamak amacıyla ek dersler alıyor.
- C) Yağmur yağdığı için dışarı çıkmadık.
- D) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden her gün spor yaparım.
- E) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
Cevap: B) Dersleri daha iyi anlamak amacıyla ek dersler alıyor. (Amaç: Dersleri daha iyi anlamak)
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Erken kalkmak için alarm kurdu.
- B) Daha hızlı koşabilmek için antrenman yapıyor.
- C) Yemek yapmak zor bir iştir.
- D) Film izlemeyi seviyorum, çünkü eğlenceli.
- E) Yorgun olduğu için erken yattı.
Cevap: B) Daha hızlı koşabilmek için antrenman yapıyor. (Amaç: Daha hızlı koşabilmek)
3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Hava çok sıcak olduğu için denize gittik.
- B) İyi bir üniversiteye girmek amacıyla çok çalışıyor.
- C) Arkadaşlarıyla buluştu çünkü onları özlemişti.
- D) Hava soğuduğu için montunu giydi.
- E) Gece geç yattığı için sabah erken kalkamadı.
Cevap: B) İyi bir üniversiteye girmek amacıyla çok çalışıyor. (Amaç: İyi bir üniversiteye girmek)
4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç cümlesi vardır?
- A) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden her gün spor yaparım.
- B) Daha rahat çalışmak için sessiz bir ortam arıyor.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Yağmur yağdığı için dışarı çıkmadık.
- E) Sabah erken kalkmak zorunda kaldım.
Cevap: B) Daha rahat çalışmak için sessiz bir ortam arıyor. (Amaç: Daha rahat çalışmak)
5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Hava çok soğuk olduğu için montunu giydi.
- B) Sağlıklı kalmak amacıyla her gün yürüyüş yapıyor.
- C) Ders çalışmak önemlidir, çünkü sınavdan iyi not almak istiyorum.
- D) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
- E) Arkadaşlarıyla buluştu çünkü onları özlemişti.
Cevap: B) Sağlıklı kalmak amacıyla her gün yürüyüş yapıyor. (Amaç: Sağlıklı kalmak)
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç cümlesi vardır?
- A) Yağmur yağdığı için dışarı çıkmadık.
- B) Başarılı olmak için çok çalışmalısın.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden spor yapıyorum.
- E) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
Cevap: B) Başarılı olmak için çok çalışmalısın. (Amaç: Başarılı olmak)
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Hava çok sıcak olduğu için dondurma yedik.
- B) Daha iyi bir iş bulmak için üniversiteye gidiyor.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden spor yapıyorum.
- E) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
Cevap: B) Daha iyi bir iş bulmak için üniversiteye gidiyor. (Amaç: Daha iyi bir iş bulmak)
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç cümlesi vardır?
- A) Hava çok soğuk olduğu için montunu giydi.
- B) Soruları daha iyi anlamak için tekrar tekrar okudu.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
- E) Gece geç yattığı için sabah erken kalkamadı.
Cevap: B) Soruları daha iyi anlamak için tekrar tekrar okudu. (Amaç: Soruları daha iyi anlamak)
9. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Hava çok sıcak olduğu için dondurma yedik.
- B) Daha iyi bir gelecek için çok çalışmalısın.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden spor yapıyorum.
- E) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
Cevap: B) Daha iyi bir gelecek için çok çalışmalısın. (Amaç: Daha iyi bir gelecek)
10. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç cümlesi vardır?
- A) Yağmur yağdığı için dışarı çıkmadık.
- B) Başarılı olmak amacıyla çok çalışıyorum.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden spor yapıyorum.
- E) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
Cevap: B) Başarılı olmak amacıyla çok çalışıyorum. (Amaç: Başarılı olmak)
11. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Hava çok sıcak olduğu için denize gittik.
- B) İyi bir kariyer yapmak için yurtdışında eğitim almayı düşünüyor.
- C) Arkadaşlarıyla buluştu çünkü onları özlemişti.
- D) Hava soğuduğu için montunu giydi.
- E) Gece geç yattığı için sabah erken kalkamadı.
Cevap: B) İyi bir kariyer yapmak için yurtdışında eğitim almayı düşünüyor. (Amaç: İyi bir kariyer yapmak)
12. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç cümlesi vardır?
- A) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden her gün spor yaparım.
- B) Daha rahat çalışmak amacıyla sessiz bir ortam arıyor.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Yağmur yağdığı için dışarı çıkmadık.
- E) Sabah erken kalkmak zorunda kaldım.
Cevap: B) Daha rahat çalışmak amacıyla sessiz bir ortam arıyor. (Amaç: Daha rahat çalışmak)
13. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir amaç cümlesidir?
- A) Hava çok soğuk olduğu için montunu giydi.
- B) Sağlıklı kalmak için her gün yürüyüş yapıyor.
- C) Ders çalışmak önemlidir, çünkü sınavdan iyi not almak istiyorum.
- D) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
- E) Arkadaşlarıyla buluştu çünkü onları özlemişti.
Cevap: B) Sağlıklı kalmak için her gün yürüyüş yapıyor. (Amaç: Sağlıklı kalmak)
14. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç cümlesi vardır?
- A) Yağmur yağdığı için dışarı çıkmadık.
- B) Başarılı olmak için çok çalışmalısın.
- C) Kitap okumayı çok seviyorum çünkü kitaplar bilgi dolu.
- D) Spor yapmak sağlıklıdır, bu yüzden spor yapıyorum.
- E) Sinemaya gitmeyi planlıyorduk ama film bitti.
Cevap: B) Başarılı olmak için çok çalışmalısın. (Amaç: Başarılı olmak)
Yorumlar
Türkçe dilbilgisinde cümlenin anlam özelliklerini incelerken en sık karşılaşılan ve birbiriyle karıştırılan konulardan biri amaç-sonuç ve neden-sonuç ilişkisidir. Amaç cümleleri, bir eylemin hangi hedefe yönelik, hangi gayeyle yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde, temel yargının gerçekleşmesi, hedeflenen başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlıdır. Yargıya "Hangi amaçla?" sorusunu sorduğumuzda anlamlı bir cevap alabiliyorsak, o cümle bir amaç cümlesidir.
Amaç cümlelerinin en temel özelliği, hedeflenen durumun veya eylemin henüz gerçekleşmemiş olmasıdır. Eylem, o amaca ulaşmak için bir araçtır. Bu cümleler genellikle belirli ekler ve edatlar yardımıyla kurulur. En yaygın kullanılan yapılar şunlardır:
1. -mak için / -mek için: Bu yapı, amaç bildiren en net ve en sık kullanılan yapıdır. Fiil kök veya gövdesine mastar eki (-mak/-mek) ve ardından "için" edatı getirilir.
* *Örnek:* Sınavı kazanmak için gece gündüz ders çalışıyor.
* *Analiz:* Ders çalışma eylemi hangi amaçla yapılıyor? Sınavı kazanmak amacıyla. Sınav kazanılmış mı? Henüz değil, bu bir hedeftir.
2. -maya / -meye: Yönelme hal eki (-a/-e) ile oluşturulan bu yapı, genellikle bir yere gitme eyleminin amacını belirtir.
* *Örnek:* Arkadaşını görmeye hastaneye gitti.
* *Analiz:* Hastaneye gitme eyleminin amacı nedir? Arkadaşını görmek. Görme eylemi, hastaneye gidildikten sonra gerçekleşmesi hedeflenen durumdur.
3. diye: Bu zarf-fiil eki, genellikle bir niyet veya düşünceyi amaç olarak sunar.
* *Örnek:* Kimse uyanmasın diye parmaklarının ucunda yürüyordu.
* *Analiz:* Parmaklarının ucunda yürüme eylemi hangi amaçla yapılıyor? Kimsenin uyanmaması amacıyla. Bu, konuşanın niyetini ve hedefini ortaya koyar.
4. üzere: Daha çok resmi ve yazılı dilde tercih edilen bu yapı da güçlü bir amaç anlamı katar.
* *Örnek:* Raporu sunmak üzere kürsüye çıktı.
* *Analiz:* Kürsüye çıkma eyleminin amacı nedir? Raporu sunmak. Sunum eylemi henüz gerçekleşmemiştir.
### Amaç-Sonuç ile Neden-Sonuç Cümlelerini Ayırt Etme
Öğrencilerin en çok zorlandığı nokta, amaç-sonuç ile neden-sonuç cümlelerini birbirinden ayırmaktır. Aradaki temel fark, eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğidir.
* Amaç-Sonuç: Amaç gerçekleşmemiştir, bir hedeftir. Cümledeki "-mek için" yapısı yerine "amacıyla" kelimesi getirildiğinde anlam bozulmaz.
* *Örnek:* Kilo vermek için spor yapıyor. → Kilo verme amacıyla spor yapıyor. (Anlamlı)
* Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç): Neden (sebep) gerçekleşmiştir ve bu sebep bir sonuca yol açmıştır. Cümledeki "için" edatı yerine "amacıyla" getirilemez; onun yerine "-dığı için" veya "bu yüzden/dolayısıyla" gibi ifadeler daha uygun düşer.
* *Örnek:* Çok yorulduğu için erken uyudu. → Çok yorulduğundan dolayı erken uyudu. (Anlamlı)
* *Hatalı Deneme:* Çok yorulma amacıyla erken uyudu. (Anlamsız)
Bu ayrımı yaparken kendinize şu soruyu sorun: "Cümlede belirtilen iki eylemden ikisi de gerçekleşmiş mi?" Eğer cevap evet ise, o cümle neden-sonuç cümlesidir. Eğer biri diğerini gerçekleştirmek için yapılıyorsa ve hedeflenen eylem henüz olmamışsa, o cümle amaç-sonuç cümlesidir.
### Çözümlü Soru
Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin gerçekleşme amacı belirtilmiştir?
A) Kar yağdığı için okullar tatil edildi.
B) Onu son bir kez görmek üzere istasyona koştu.
C) Planlı çalıştığından her zaman başarılı olurdu.
D) Hava soğuduğundan paltosunu giydi.
Çözüm:
* A) Kar yağdığı için okullar tatil edildi: "Neden okullar tatil edildi?" → "Kar yağdığı için." Kar yağma eylemi gerçekleşmiş ve bir sonuca (tatil) neden olmuştur. Bu bir neden-sonuç cümlesidir.
* B) Onu son bir kez görmek üzere istasyona koştu: "Hangi amaçla istasyona koştu?" → "Onu son bir kez görmek amacıyla." Koşma eylemi yapılıyor ama onu görme hedefi henüz gerçekleşmemiş olabilir. Bu bir amaç-sonuç cümlesidir.
* C) Planlı çalıştığından her zaman başarılı olurdu: "Neden her zaman başarılı olurdu?" → "Planlı çalıştığından." Planlı çalışma eylemi gerçekleşmiş bir durumdur ve başarının sebebidir. Bu bir neden-sonuç cümlesidir.
* D) Hava soğuduğundan paltosunu giydi: "Neden paltosunu giydi?" → "Hava soğuduğundan." Havanın soğuması gerçekleşmiş bir durumdur ve paltoyu giyme eyleminin sebebidir. Bu bir neden-sonuç cümlesidir.
Doğru cevap B şıkkıdır. Çünkü bu cümlede "istasyona koşma" eyleminin hedefi, yani amacı belirtilmektedir.
Yorum Bırak