Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel) Nedir? Örnekler

Eylül 13, 2024 - Okuma süresi: 9 dakika

Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel)

Bir ismin, benzetme amacı gütmeksizin başka bir ad yerine kullanılmasına ad aktarması veya mecaz-ı mürsel denir. Bu sanat türü, “düz değişmece” olarak da bilinir. Mecazda genellikle bir benzetme söz konusu olurken, mecaz-ı mürselde benzetme amacı yoktur. Bu türde sözcükler arasında bir anlam ilişkisi kurularak ad aktarması yapılır. Bu ilişki “parça-bütün, iç-dış, yazar-eser, genel-özel, soyut-somut, neden-sonuç” biçimlerinde gerçekleşir.

Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel) ile İlgili Örnekler

1. Bilet gişesinden istediği bileti bir türlü alamadı.

   Bu cümlede “gişe” kelimesiyle aslında “gişe memuru” kastedilmiştir. Dolayısıyla ad aktarması (mecaz-ı mürsel) sanatı kullanılmıştır.

2. Çok susayan çocuk şişeyi bir dikişte bitirdi.

   Burada “şişe” kelimesi, “şişenin içindeki içecek” anlamında kullanılmıştır. Bu örnekte iç-dış ilişkisi kurularak ad aktarması yapılmıştır.

3. Necip Fazıl, her yerde okunur.

   Cümlede “Necip Fazıl” adıyla “Necip Fazıl’ın eserleri” anlatılmak istenmiştir. Burada yazar-eser ilişkisi kurulmuştur.

4. Sobanın yanmadığını fark eden çocuk hemen annesine haber verdi.

   Burada “soba” kelimesiyle “sobanın içindeki kömür” kastedilmiştir. İç-dış ilişkisiyle ad aktarması (mecaz-ı mürsel) sanatı yapılmıştır.

5. Sınıf, her zamanki gibi yine okulun huzurunu bozuyordu.

   Bu örnekte “sınıf” kelimesiyle “sınıftaki öğrenciler” ifade edilmiştir. Dış-iç ilişkisi kullanılarak ad aktarması yapılmıştır.

6. Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilâl!

   Burada “hilâl” kelimesiyle “bayrak” kastedilmiştir. Parça-bütün ilişkisiyle ad aktarması (mecaz-ı mürsel) gerçekleştirilmiştir. Bayrak, hilâl ve yıldız gibi unsurlardan oluşur.

7. Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun.

   “Gözler” kelimesiyle “insanlar” kastedilmiştir. Parça-bütün ilişkisiyle ad aktarması yapılmıştır.

8. Köyün de pek hoşuna gitmemişti yenilik adı altında yapılanlar.

   Burada “köy” kelimesiyle “köy halkı” anlatılmaktadır.

9. Ankara, olayı kınadı.

   “Ankara” kelimesiyle “ülkeyi yöneten kişiler” ifade edilmiştir. Böylece ad aktarması (mecaz-ı mürsel) sanatı uygulanmıştır.

10. Teknemiz Ayvalık’a birazdan yanaşacak.

    Bu cümlede “Ayvalık” kelimesiyle “Ayvalık İskelesi” kastedilmiştir. Parça-bütün ilişkisi kullanılmıştır.

11. Amasya, sunuma ilgi göstermedi.

    Burada “Amasya” şehriyle “Amasya halkı” anlatılmaktadır. Şehir adı halk yerine kullanılmıştır.

12. Üç tabak yedi, yine doymadı.

    “Tabak” kelimesiyle “tabağın içindeki yemek” anlamı ifade edilmiştir. Bu örnekte dış-iç ilişkisi kurulmuştur.

13. Ülkenin ileri gelen kalemleri yeni yeni projeler peşindeydiler.

    “Kalem” kelimesiyle “ülkenin bilim adamları” kastedilmiştir. Metafor kullanımıyla ad aktarması yapılmıştır.

14. Eve haber vermeden evin yolunu tutmuşlar.

    Burada “ev” kelimesiyle “evin halkı” anlatılmaktadır.

15. Bankadaki en son masada işini halledip caddenin karşısındaki ofisten bir şeyler öğrenmeye çalışıyordu.

    “Masa” ile “görevli memur” ve “ofis” ile “ofisteki kişi” kastedilmiştir. Böylece ad aktarması (mecaz-ı mürsel) sanatı gerçekleştirilmiştir.

16. Olanlardan sonra Batı da Doğu da bize sırtını çevirmiş durumda.

    “Batı” ve “Doğu” kelimeleriyle “Batı toplumu” ve “Doğu toplumu” anlatılmıştır. Bu örnekte ad aktarması (mecaz-ı mürsel) kullanılmıştır.

17. Bu güzel oyundan sonra stat, saatlerce takımını ayakta alkışladı.

    Burada “stat” kelimesiyle “seyirciler” ifade edilmiştir. Metafor kullanımıyla ad aktarması yapılmıştır.

18. Başbakan, Ankara’ya acil koduyla iniş yaptı.

    “Ankara” kelimesiyle “hava alanı” kastedilmiştir.

19. Siz hiç Fuzuli’yi okudunuz mu son yıllarda?

    Bu cümlede “Fuzuli” ile “Fuzuli’nin eserleri” anlatılmıştır. Yazar-eser ilişkisi söz konusudur.

20. Gökten bu yıl sürekli bereket yağıyor.

    “Bereket” kelimesiyle “yağmur” anlatılmaktadır. Burada neden-sonuç ilişkisi kurulmuştur; yağmur bir neden, bereket ise sonuçtur.

21. Evine danışmadan bir iş yaptığını duymadım.

    Burada “ev” kelimesiyle “aile” ifade edilmiştir.

22. Bir bardak içince ikincisini de istedi annesinden.

    “Bardak” kelimesiyle “bardağın içindeki sıvı” anlamı kastedilmiştir. Dış-iç ilişkisi ile ad aktarması yapılmıştır.

23. Dün, sınır ticareti başta olmak üzere oda ile birçok konuda görüşmeler yaptı.

    “Oda” kelimesiyle “oda yöneticileri” kastedilmiştir.

24. Gönül gurbet ele varma, ya gelinir ya gelinmez.

    Burada “gönül” soyut bir kavram olarak “insan” anlamında kullanılmıştır. Soyut-somut ilişkisi söz konusudur.

25. Ayağını çıkarıp kendini içeri attı.

    “Ayak” kelimesiyle “ayakkabı” kastedilmiştir. İç-dış ilişkisiyle ad aktarması (mecaz-ı mürsel) sanatı yapılmıştır.

26. Kandilli yüzerken uykularda

    Mehtabı sürükledik sularda (Yahya Kemal Beyatlı)

    Burada “Kandilli” kelimesiyle “Kandilli halkı” ifade edilmiştir.