Ad Soyad:
Sınıf/Numara:
Tarih:
Puan:
A. Dil Bilgisi (50 Puan)
1. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiillerin türünü ve kipini yazınız. (10 Puan) a) Yarın sabah erkenden kalkıp yürüyüşe çıkacağım. b) Bu kitabı daha önce okumuş muydun? c) Keşke her gün böyle güzel hava olsa. d) Birazdan yağmur yağabilir, şemsiyeni al. e) Sınava çok çalıştım, umarım kazanırım.
2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin türünü yazınız. (10 Puan) a) Bu kitap çok etkileyiciydi. b) Hızlı koşan atlet yarışı kazandı. c) Onun söyledikleri doğru çıktı. d) Masmavi gökyüzüne hayran kaldık. e) Ne zaman geleceğini bilmiyorum.
3. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiilimsi türlerini yazınız. (10 Puan) a) Yürüyerek okula gitmeyi severim. b) Yapılacak işler listesini hazırladım. c) Gülen yüzünü görmek beni mutlu etti. d) Düşünmeden konuşmamalısın. e) Ağlayan çocuğu sakinleştirmeye çalıştık.
4. Aşağıdaki cümleleri kurallı bir şekilde noktalayınız. (10 Puan) a) Bugün hava çok güzel pikniğe gidelim mi b) Ahmet Bey yarın toplantıya katılacak mı c) İstanbul Türkiye’nin en büyük şehridir d) Otobüs saat kaçta kalkıyor acaba e) Yarın okula gitmeyeceğim hasta oldum
5. Aşağıdaki cümlelerde geçen yazım yanlışlarını düzelterek doğru şekilde yazınız. (10 Puan) a) Benimle gelirmisin b) Herkez buraya gelsin c) Bu gün çok mutluyum d) Saat üç’te buluşalım e) Onun’la konuştum
B. Edebiyat (50 Puan)
1. “Edebiyat nedir?” sorusunu kendi cümlelerinizle açıklayınız. (10 puan)
2. “Divan edebiyatı” ve “halk edebiyatı” arasındaki farkları yazınız. (10 puan)
3. Aşağıdaki edebi terimleri açıklayınız. (10 puan) a) Nazım b) Kafiye c) Redif d) Aruz e) Hece ölçüsü
4. Okuduğunuz bir halk hikayesini kısaca özetleyiniz ve hikayenin ana fikrini yazınız. (10 puan)
5. “Destan” nedir? Özelliklerini yazınız ve bildiğiniz bir destan örneği veriniz. (10 puan)
Başarılar!
A. Dil Bilgisi (50 Puan)
1. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiillerin türünü ve kipini yazınız. (10 Puan) a) Yarın sabah erkenden kalkıp yürüyüşe çıkacağım. (Fiil: çıkacağım, Tür: Gelecek Zaman, Kip: Bildirme) b) Bu kitabı daha önce okumuş muydun? (Fiil: okumuş muydun, Tür: Geçmiş Zaman, Kip: Soru) c) Keşke her gün böyle güzel hava olsa. (Fiil: olsa, Tür: Dilek, Kip: Şart) d) Birazdan yağmur yağabilir, şemsiyeni al. (Fiil: yağabilir, Tür: Şimdiki Zaman, Kip: İhtimal) e) Sınava çok çalıştım, umarım kazanırım. (Fiil: kazanırım, Tür: Şimdiki Zaman, Kip: Dilek-İstek)
2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin türünü yazınız. (10 Puan) a) Bu kitap çok etkileyiciydi. (İsim) b) Hızlı koşan atlet yarışı kazandı. (Sıfat) c) Onun söyledikleri doğru çıktı. (Zamir) d) Masmavi gökyüzüne hayran kaldık. (Sıfat) e) Ne zaman geleceğini bilmiyorum. (Zamir)
3. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiilimsi türlerini yazınız. (10 Puan) a) Yürüyerek okula gitmeyi severim. (Zarf-fiil) b) Yapılacak işler listesini hazırladım. (Sıfat-fiil) c) Gülen yüzünü görmek beni mutlu etti. (Sıfat-fiil) d) Düşünmeden konuşmamalısın. (Zarf-fiil) e) Ağlayan çocuğu sakinleştirmeye çalıştık. (Sıfat-fiil)
4. Aşağıdaki cümleleri kurallı bir şekilde noktalayınız. (10 Puan) a) Bugün hava çok güzel. Pikniğe gidelim mi? b) Ahmet Bey, yarın toplantıya katılacak mı? c) İstanbul, Türkiye’nin en büyük şehridir. d) Otobüs saat kaçta kalkıyor acaba? e) Yarın okula gitmeyeceğim. Hasta oldum.
5. Aşağıdaki cümlelerde geçen yazım yanlışlarını düzelterek doğru şekilde yazınız. (10 Puan) a) Benimle gelir misin? b) Herkes buraya gelsin. c) Bugün çok mutluyum. d) Saat üçte buluşalım. e) Onunla konuştum.
B. Edebiyat (50 Puan)
1. “Edebiyat nedir?” sorusunu kendi cümlelerinizle açıklayınız. (10 puan) Örnek cevap: Edebiyat, duygu, düşünce ve hayallerin dil aracılığıyla estetik bir şekilde ifade edilmesidir. İnsanın iç dünyasını, toplumu ve evreni anlamamıza yardımcı olur.
2. “Divan edebiyatı” ve “halk edebiyatı” arasındaki farkları yazınız. (10 puan)
| Özellik | Divan Edebiyatı | Halk Edebiyatı |
|---|---|---|
| Dil | Arapça ve Farsça kelimeler ağırlıklı, sanatlı ve süslü bir dil kullanılır. | Daha sade ve anlaşılır bir dil kullanılır. |
| Nazım Biçimi | Aruz ölçüsü kullanılır, gazel, kaside, mesnevi gibi nazım biçimleri yaygındır. | Hece ölçüsü kullanılır, koşma, semai, türkü gibi nazım biçimleri yaygındır. |
| Konu | Aşk, tasavvuf, doğa, şarap gibi konular işlenir. | Günlük yaşam, aşk, kahramanlık, ayrılık gibi konular işlenir. |
| Hedef Kitle | Saray ve aydın çevreye hitap eder. | Halkın geniş kesimlerine hitap eder. |
| Aktarılma Şekli | Yazılı olarak aktarılır. | Sözlü olarak aktarılır. |
3. Aşağıdaki edebi terimleri açıklayınız. (10 puan) a) Nazım: Duygu ve düşüncelerin ölçü ve uyak gibi unsurlarla belli bir düzen içinde ifade edilmesine denir. b) Kafiye: Şiirde dizelerin sonundaki ses benzerliğidir. c) Redif: Şiirde dizelerin sonunda tekrarlanan sözcük veya sözcük grubudur. d) Aruz ölçüsü: Divan edebiyatında kullanılan ölçü sistemidir. e) Hece ölçüsü: Halk edebiyatında kullanılan ölçü sistemidir.
4. Okuduğunuz bir halk hikayesini kısaca özetleyiniz ve hikayenin ana fikrini yazınız. (10 puan) Örnek cevap: Keloğlan, zekası ve kurnazlığıyla bilinen bir halk kahramanıdır. Bir gün padişahın kızını almak ister ancak birçok engeli aşması gerekir. Keloğlan, zekasını kullanarak tüm engelleri aşar ve prensese kavuşur. Hikayenin ana fikri, zeka ve aklın her türlü zorluğun üstesinden gelebileceğidir.
5. “Destan” nedir? Özelliklerini yazınız ve bildiğiniz bir destan örneği veriniz. (10 puan) Destan, olağanüstü olayları ve kahramanlıkları anlatan uzun, manzum anlatılardır. Genellikle bir milletin oluşumunu, tarihini veya kültürel değerlerini konu alırlar.
Özellikleri:
Örnek: Dede Korkut Hikayeleri
Yorumlar
9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı 1. dönem 1. yazılısı, lise müfredatının temelini atan en önemli sınavlardan biridir. Bu sınav, öğrencilerin ortaokuldan getirdikleri dil bilgisi birikimini lise seviyesindeki edebiyat ve metin anlama becerileriyle birleştirmelerini ölçer. Sınavın başarısı, sadece ezbere dayalı değil, aynı zamanda konular arasındaki bağlantıyı kurma ve metin üzerinde uygulama yapma yeteneğine bağlıdır. Bu yazılı, genellikle iki ana eksen etrafında şekillenir: Edebiyat bilgisi ve metin incelemesi ile Türkçe dilbilgisi kuralları.
Sınavın edebiyat bölümü, genellikle "Giriş" ve "Hikâye" ünitelerinden oluşur. "Giriş" ünitesinde öğrencilerden edebiyatın tanımını yapmaları, edebiyatın bilim (tarih, sosyoloji, psikoloji vb.) ve güzel sanatlar (müzik, resim, mimari vb.) ile ilişkisini açıklamaları beklenir. Bu bölümdeki kilit kavramlardan biri de metinlerin sınıflandırılmasıdır. Öğrencilerin, sanatsal (edebî) metinler ile öğretici (didaktik) metinler arasındaki temel farkları (amaç, dil, üslup, gerçeklikle ilişki vb.) bilmesi ve verilen bir metnin hangi gruba dahil olduğunu gerekçeleriyle açıklayabilmesi gerekir.
İkinci önemli edebiyat konusu ise hikâye (öykü) ünitesidir. Bu bölümde, hikâyenin yapı unsurları temel sorgulama alanıdır. Öğrenciler bir metin üzerinde olay örgüsü, şahıs kadrosu (kişiler), mekân ve zaman gibi unsurları tespit edebilmelidir. Bununla birlikte, en kritik konulardan biri anlatıcı ve bakış açılarıdır. Bir hikâyenin kimin tarafından anlatıldığını ve anlatıcının olaylara ne kadar hâkim olduğunu bilmek esastır. Bu kapsamda;
* İlahi (Hâkim/Tanrısal) Bakış Açısı: Anlatıcının her şeyi bildiği, karakterlerin zihninden geçenleri ve gelecekte olacakları dahi okuyucuya aktardığı bakış açısı.
* Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı: Olayların, hikâyedeki ana karakterlerden birinin ağzından ("ben" diliyle) anlatıldığı bakış açısı.
* Gözlemci (Müşahit) Bakış Açısı: Anlatıcının bir kamera tarafsızlığıyla sadece gördüklerini ve duyduklarını aktardığı, karakterlerin iç dünyasına girmediği bakış açısı.
Sınavda genellikle kısa bir hikâye metni verilerek bu yapı unsurlarının ve bakış açısının bulunması istenir.
Sınavın bel kemiğini oluşturan dilbilgisi bölümü ise ağırlıklı olarak ses bilgisi, yazım kuralları ve noktalama işaretleri konularını kapsar. Ses bilgisi, 9. sınıfın en temel dilbilgisi konusudur ve neredeyse her sınavda mutlaka yer alır. Öğrencilerin bilmesi gereken başlıca ses olayları şunlardır:
* Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi): "f, s, t, k, ç, ş, h, p" (Fıstıkçı Şahap) sert ünsüzleriyle biten bir kelimeye "c, d, g" yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki ünsüzün sertleşerek "ç, t, k" olmasıdır (Örn: kitap + cı -> kitapçı, 2023 + de -> 2023'te).
* Ünsüz Yumuşaması (Değişimi): "p, ç, t, k" sert ünsüzleriyle biten bir kelimeye ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde bu ünsüzlerin "b, c, d, g, ğ" şeklinde yumuşamasıdır (Örn: ahenk -> ahenği, kalp -> kalbi).
* Ünlü Düşmesi: İki heceli ve ikinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan bazı kelimelere ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde ikinci hecedeki dar ünlünün düşmesidir (Örn: beyin -> beyni, omuz -> omzu).
* Ünlü Daralması: "a, e" geniş ünlüleriyle biten fiillere "-yor" eki geldiğinde bu ünlülerin "ı, i, u, ü" dar ünlülerine dönüşmesidir (Örn: başla-yor -> başlıyor, özle-yor -> özlüyor).
Diğer ses olayları arasında ünsüz türemesi (his-etmek -> hissetmek), ünlü türemesi (bir-cik -> biricik) ve kaynaştırma harfleri (y, ş, s, n) de bulunur.
Yazım kuralları bölümünde ise "de" bağlacı ve "-de" bulunma hâl ekinin yazımı, "ki" bağlacı ve ilgi zamiri/sıfat yapan "-ki" ekinin yazımı ile "mi" soru ekinin yazımı en sık sorulan konulardır. Noktalama işaretlerinde ise özellikle virgülün kullanım alanları, noktalı virgülün virgülden farkı ve üç noktanın işlevleri gibi konular öne çıkar.
Sınavda sorular genellikle entegre bir yapıda gelir. Örneğin, verilen bir metinden hem hikâyenin bakış açısını bulmanız hem de aynı metin üzerinde 5 tane ses olayı göstermeniz istenebilir. Bu nedenle, konuları ayrı ayrı çalışmak kadar, bir metin üzerinde tüm bilgileri aynı anda kullanma pratiği yapmak da hayati önem taşır. Bu sınav, ezberden ziyade, kuralların metin içindeki işlevini anlamayı ve yorumlama becerisini ölçer; bu yüzden bol bol metin okumak ve uygulama yapmak başarının anahtarıdır.
Yorum Bırak