Lehçe, Şive, Ağız, Argo ve Jargon Nedir?

Dilin Çeşitliliği: Lehçe, Şive, Ağız, Argo ve Jargon

İnsanlar arasındaki iletişimin en temel aracı olan dil, sürekli bir değişim ve gelişim içerisindedir. Bu değişim ve gelişim, kültür, coğrafya, meslek gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle dilin çeşitli kollarının ortaya çıkmasına neden olur. Bu kollar, lehçe, şive, ağız, argo ve jargon olarak adlandırılır.

Dil Nedir?

Dil, insanların düşüncelerini, duygularını ve isteklerini ifade etmek için kullandıkları, seslerden, sembollerden ve gramer kurallarından oluşan bir sistemdir. Kültür ise toplumların tarihsel süreçte ürettiği maddi ve manevi değerlerin toplamıdır. Dil, bu kültürel değerlerin gelecek nesillere aktarılmasında hayati bir rol oynar.

Dilin Kolları

Dilin sürekli değişimi, farklı kullanım biçimlerinin doğmasına neden olmuştur. Bu kullanım biçimleri, lehçe, şive, ağız, argo ve jargon olarak sınıflandırılır.

Lehçe

Lehçe, bir dilin tarihsel, bölgesel veya siyasi nedenlerle ses, yapı ve söz dizimi açısından büyük farklılıklar gösteren koludur. Bu farklılıklar o kadar belirgindir ki, farklı lehçeleri konuşan kişilerin birbirini anlaması zorlaşabilir.

Lehçe Örnekleri:

• Türkçenin Çuvaş lehçesi (Çuvaşça)
• Türkçenin Yakut lehçesi (Yakutça)
• Almancanın İsviçre Lehçesi

Örnek Cümleler:

• Çuvaşça: esir kunta tussem çennipe kilne (biz buraya dostlarımızın davetiyle geldik)
• Yakutça: Bıa sinńigehinen bıstar. (İp ince yerinden kopar.)
• Yakutça: En ubayın hanna üöreneriy? (Senin ağabeyin nerede okuyor?)

Şive

Şive, bir dilin tarihsel gelişimi içerisinde ayrılmış ve yazılı kaynaklarla izlenebilen kollarıdır. Şive ve ait olduğu dil arasında büyük farklılıklar yoktur, ortak sözcük kullanımı fazladır. Şiveler arasındaki farklılıklar daha çok telaffuz, kelime seçimi ve bazı gramer özellikleriyle sınırlıdır.

Şive Örnekleri:

• Azerice
• Kırgızca
• Kazakça
• Uygurca
• Özbekçe
• Türkmence

Örnek Cümleler:

• Azerice: Siz ne danışırsınız? (Siz ne konuşuyorsunuz?)
• Azerice: Neçe yaşın var? (Kaç yaşındasın?)

Ağız

Ağız, bir dilin konuşulduğu ülke sınırları içerisinde, bölgelere ve sınıflara göre değişen söyleyiş özelliğidir. Sadece konuşma dilinde görülen bu farklılıklar, ses, vurgu, tonlama ve bazı kelimelerin kullanımında kendini gösterir.

Ağız Örnekleri:

• Erzurum ağzı
• Kars ağzı
• Trabzon ağzı
• Trakya ağzı
• Kayseri ağzı

Örnek Cümleler:

• Trakya ağzı: İç esmiyor üseyin beya
• Trakya ağzı: N’apıp durun gıı? (Ne yapıyorsun kız?)
• Ege ağzı: Beni bak gıı, n’apıp durun? (Bana bak kız, ne yapıyorsun?)

Argo

Argo, toplumun belirli bir kesimi tarafından kullanılan, kendine özgü sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan özel bir dildir. Argo, genellikle resmi dilin dışında kalır ve samimi ortamlarda kullanılır.

Argo Özellikleri:

• Gayri resmi ve sokak dili özellikleri taşır
• Küfürlü veya edepsiz kelimeler içerebilir
• Toplum tarafından genel kabul görmez
• Belirli gruplar arasında anlaşmayı kolaylaştırmak veya gizli iletişim kurmak amacıyla kullanılır

Argo Örnekleri:

• yürütmek → çalmak
• zokayı yutmak → zarara uğramak
• arakçı → hırsız
• inek → çalışkan öğrenci
• Matematikten yine çaktım (Matematikten yine sınıfta kaldım)

Jargon

Jargon, aynı meslek grubundaki insanların ortak dilin dışında, kendi aralarında oluşturdukları özel dildir. Mesleki terimler ve ifadeler içeren jargon, anlaşmayı kolaylaştırmak ve iletişimi hızlandırmak amacıyla kullanılır.

Jargon Örnekleri:

• Askerlik jargonu: Devre, tertip
• Tıp jargonu: Kardiyak, batın
• devrecilik (askeri jargon)
• eks olmak (tıp jargonu)

Jargonun Kullanım Alanları:

• Tıp
• Askerlik
• Hukuk
• Bilim
• Teknoloji

Standart Dil

Standart dil, bir toplumun dilin belirli ölçü ve kurallarına uyarak konuştuğu ve yazdığı ortak dildir. Standart dil, eğitim, resmi yazışmalar, medya gibi alanlarda kullanılır.

Türkiye’de Standart Dil: İstanbul Türkçesi

Sonuç

Dilin çeşitli kolları olan lehçe, şive, ağız, argo ve jargon, dilin zenginliğini ve çeşitliliğini gösterir. Bu kollar, dilin kullanım alanına, coğrafi konuma, sosyal sınıfa ve mesleğe göre farklılıklar gösterir. Standart dil ise, toplumun ortak iletişim aracı olarak kullanılır ve dilin birliğini sağlar.