Kimi Birleşik Kelimeler Ayrı Yazılır
Kimi Birleşik Kelimeler Ayrı Yazılır
- Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır:
- alt etmek
- arz etmek
- azat etmek
- dans etmek
- el etmek
- göç etmek
- ilan etmek
- kabul etmek
- kul etmek
- kul olmak
- not etmek
- oyun etmek
- söz etmek
- terk etmek
- var olmak
- yok etmek
- yok olmak vb.
- Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
- Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
- dil balığı
- kedi balığı
- köpek balığı
- ton balığı vb.
- ardıç kuşu
- çalı kuşu
- deve kuşu
- muhabbet kuşu vb.
- ağustos böceği
- ateş böceği
- ipek böceği
- uçuş böceği
- uğur böceği
- çalıcı böcek
- sümüklü böcek vb.
- at sineği
- et sineği
- meyve sineği
- uyuz sineği vb.
- deniz yılanı
- su yılanı
- Ankara keçisi
- yaban keçisi
- fındık faresi
- tarla faresi
- dağ sıçanı
- tarla sıçanı
- ada tavşanı
- yaban tavşanı
- bal arısı
- yaprak arısı vb.
- Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
- ayrık otu
- çörek otu
- eğrelti otu vb.
- ateş çiçeği
- çuha çiçeği
- ipek çiçeği
- lavanta çiçeği vb.
- avize ağacı
- ban ağacı
- dantel ağacı
- kâğıt ağacı vb.
- altın kökü
- eğir kökü
- helvacı kökü
- meyan kökü vb.
- dağ elması
- yer elması
- çalı dikeni
- deve dikeni
- köpek üzümü
- kuş üzümü
- çakal armudu
- dağ armudu
- at kestanesi
- kuzu kestanesi
- can eriği
- gövem eriği
- kuzu mantarı
- yer mantarı
- su kamışı
- şeker kamışı
- dağ nanesi
- taş nanesi
- ayı gülü
- Japon gülü
- Antep fıstığı
- çam fıstığı
- sırık fasulyesi
- soya fasulyesi vb.
UYARI:
- Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.
- Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
- alçı taşı
- bileği taşı
- çakmak taşı
- kireç taşı
- lüle taşı
- Oltu taşı
- damla taşı
- dikili taş vb.
- arap sabunu
- el sabunu
- kahve değirmeni
- yel değirmeni
- kahve dolabı
- su dolabı
- müzik odası
- oturma odası
- duvar saati
- kol saati
- duvar takvimi
- masa takvimi
- kriz masası
- yemek masası
- itfaiye aracı
- kurtarma aracı
- masa örtüsü
- yatak örtüsü
- el kitabı
- okuma kitabı
- Frenk gömleği
- İngiliz anahtarı
- İngiliz sicimi
- alt geçit
- üst geçit
- çekme kat
- dolma kalem
- dönme dolap
- toplu iğne
- vurmalı çalgılar
- vurmali sazlar
- yapma çiçek vb.
- afyon ruhu
- katran ruhu
- lokman ruhu
- nane ruhu
- tuz ruhu vb.
- Yol ve ulaşım ile ilgili birleşik kelimeler:
- Arnavut kaldırımı
- çevre yolu
- deniz yolu
- kara yolu
- keçi yolu vb.
- Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
- açık oturum
- açık öğretim
- ana dili
- Ay tutulması
- baş ağrısı (hastalık)
- baş belası
- baş dönmesi
- çıkış yolu
- çözüm yolu
- güç birliği
- iş birliği
- iş bölümü
- madde başı
- ses uyumu
- yer çekimi vb.
- Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
- anlam bilimi
- dil bilimi
- gök bilimi
- toplum bilimi
- toprak bilimi
- yer bilimi
- dil bilgisi
- ses bilgisi
- şekil bilgisi vb.
- Yuva ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
- göz yuvarı
- hava yuvarı
- isi yuvarı
- yer yuvarı
- hava küre
- ışık küre
- su küre
- taş küre
- yarı küre
- yarım küre vb.
- Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
- bohça böreği
- talaş böreği
- badem yağı
- kuyruk yağı
- arpa suyu
- maden suyu
- tulum peyniri
- beyaz peynir
- Adana kebabı
- tas kebabı
- İnegöl köftesi
- İzmir köftesi
- ezogelin çorbası
- irmik helvası
- koz helva
- acı badem kurabiyesi
- Kemalpaşa tatlısı
- yoğurt tatlısı
- badem şekeri
- kestane şekeri
- lop yumurta vb.
- burgu makarna
- yüksek makarna
- kakaolu kek
- üzümlü kek
- çiğ köfte
- içli köfte
- dolma biber
- sivri biber
- esmer şeker
- kesme şeker
- süzme yoğurt
- yarma şeftali
- kuru yemiş vb.
- Gök cisimleri:
- Çoban Yıldızı
- Kervan Yıldızı
- Kutup Yıldızı
- kuyruklu yıldız
- gök taşı
- meteor taşı vb.
- Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
- süzgün göz
- aşık kemiği
- elmacık kemiği
- serçe parmak
- yüzük parmağı
- azı dişi
- süt dişi
- kuyruk sokumu
- safra kesesi
- çatma kaş
- takma diş
- takma kirpik
- takma kol
- ekşi surat
- kepçe surat vb.
- Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler:
- çetin ceviz
- çöpsüz üzüm
- eski kurt
- eski toprak
- eski tüfek
- kara maş
- demir yumruk
- kuru kemik vb.
- Zamanla ilgili birleşik kelimeler:
- bağ bozumu
- gece yarısı
- gök yüzü
- gün ortası
- hafta başı
- hafta sonu vb.
→